Αγία Ελισάβετ Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας, Μία υπέροχη ψυχή! Παντού έφερνε μαζί της το αγνό άρωμα του κρίνου· αντανάκλαση της ψυχής της. Δεν υπάρχει πιο ευγενής γυναίκα που να άφησε το αποτύπωμά της στις ποτισμένες με αίμα σελίδες της ρωσικής ιστορίας
Μία υπέροχη ψυχή!
αγία Ελισάβετ Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας
“Η προσωπικότητα της Μεγάλης Δούκισσας Ελισάβετ ήταν ένας σπάνιος συνδυασμός υψηλού χριστιανικού πνεύματος, ψυχικής ευγένειας, φωτισμένου νου, τρυφερής καρδιάς και εκλεπτυσμένου γούστου… Παντού έφερνε μαζί της το αγνό άρωμα του κρίνου· ίσως γι’ αυτό της άρεσε το λευκό χρώμα: ήταν αντανάκλαση της ψυχής της. “. ” Βοηθούσε απαλά τον καθένα να ανεβαίνει προς τα επάνω. Ποτέ δεν άφηνε κάποιον να αισθανθεί την δική του κατωτερότητα “.
” Μιά γυναίκα της οποίας ο νους ” βρισκόταν πάντοτε σε αρμονία με την καρδιά της “.
Η Μεγάλη Δούκισσα περιφρονούσε την δουλοπρέπεια, το ψεύδος και την πονηρία, και γνώριζε πολύ καλά την ματαιότητα αυτού του κόσμου. Κατά τον ηγούμενο Σεραφείμ, την άκουγαν συχνά να αναφωνεί:” Πόσο δύσκολο είναι τώρα να βρει κανείς την αλήθεια επάνω σε αυτήν την γη, έτσι όπως κατακλύζεται όλο και περισσότερο με τα κύματα της αμαρτίας. Γιά να μην απογοητευθεί κανείς από την ζωή, πρέπει να αναζητήσει την αλήθεια στον ουρανό· εκεί είναι ο τόπος όπου δραπέτευσε “.
***
Το έτος 1884 και μήνα Μάιο, ολόκληρη η ρωσική πρωτεύουσα ανέμενε την άφιξη της Γερμανίδας μέλλουσας συζύγου του Μεγάλου Δούκα της Ρωσίας Σέργιου Αλεξάντροβιτς Ρομάνοφ. Η εντύπωση που έκανε η Γερμανίδα πριγκίπισσα στους νέους της συμπατριώτες κατά την διάρκεια της μεγαλοπρεπής υποδοχής της στον σιδηροδρομικό σταθμό της Αγίας Πετρούπολης καταγράφηκε στο ημερολόγιο του Μεγάλου Δούκα και ποιητή Κωνσταντίν Κωνσταντίνοβιτς Ρομάνοφ, εξαδέλφου του Σέργιου Αλεξάντροβιτς: «Το τρένο έφτασε. Κοντά στην αυτοκράτειρα (εδώ εννοείται η αυτοκράτειρα Μαρία Φεόντοροβνα) εμφανίστηκε εκείνη και ήταν λες και μας θάμπωσε ένα αστραφτερό φως. Καιρό είχα να δω τέτοια ομορφιά. Περπατούσε σεμνά, συνεσταλμένα, σαν όνειρο».
Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, ο Κωνσταντίν Κωνσταντίνοβιτς εξέφρασε τον θαυμασμό του για την σύζυγο του εξαδέλφου του με ένα ποίημα: Σε κοιτώ με θαυμασμό κάθε ώρα και λεπτό:
Είσαι τόσο απερίγραπτα ωραία!
Ω, αναμφίβολα κάτω από αυτό το υπέροχο περίβλημα
κατοικεί μία υπέροχη ψυχή!
Της μύχιας θλίψης και πραότητας το βάθος
Έχει κρυφτεί στα μάτια σου
Σαν άγγελος αγνή και τέλεια είσαι
Ως γυναίκα – ντροπαλή και τρυφερή.
Καμία κακία και οδύνη αυτού του κόσμου
Ας μην λεκιάσει την καθαρότητά σου
Και όποιος σε αντικρίσει ας δοξάσει τον Θεό
Που δημιούργησε μία τέτοια ομορφιά!
Ιλιίνσκογιε,
24 Σεπτεμβρίου 1884
***
Η βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων, εξαδέλφη του θανόντος συζύγου της αγίας Ελισσάβετ Σεργκέι Αλεξάντροβιτς, έγραψε: «Πρόκειται για μια θαυμάσια, Αγία γυναίκα, που φαίνεται ότι είναι άξια να σηκώνει τον βαρύ σταυρό, ο οποίος την πηγαίνει όλο πιο ψηλά!».
***
Ο Μεγάλος Δούκας Αλεξάντερ Μιχάηλοβιτς Ρομάνοφ, επίσης εξάδελφος του Μεγάλου Δούκα Σέργιου Αλεξάντροβιτς αποτύπωσε τις αναμνήσεις του για την Ελισάβετ Φεόντοροβνα κατά τον εξής τρόπο: «Σπάνια ομορφιά, εξαιρετικό μυαλό, λεπτό χιούμορ, αγγελική υπομονή, ευγενή καρδιά – τέτοιες ήταν οι αρετές αυτής της εκπληκτικής γυναίκας […] Από τη στιγμή που έφτασε στην Αγία Πετρούπολη από την πατρική της Έσση-Δαρμαστάτη, όλοι ερωτεύτηκαν τη «θεία Έλλα». Έχοντας περάσει μια βραδιά στην παρέα της και ενθυμούμενοι τα μάτια της, το χρώμα της επιδερμίδας της, το γέλιο της, την ικανότητά της να δημιουργεί άνεση γύρω της, μας έπιανε απελπισία στη σκέψη ότι σύντομα θα δεσμευτεί». «Ούτε η στάση, ούτε η επίδειξη αλλά το αληθινό έλεος την είχε ωθήσει να επισκεφθεί τον δολοφόνο του συζύγου της στο κελί του πριν εκτελεστεί […] Δεν υπάρχει πιο ευγενής γυναίκα που να άφησε το αποτύπωμά της στις ποτισμένες με αίμα σελίδες της ρωσικής ιστορίας».
Μέγας Δούκας Αλέξανδρος Μιχαήλοβιτς. Αναμνήσεις. -Великий князь Александр Михайлович Романов. Воспоминания в двух книгах. Москва 2015
***
Μεγάλος θαυμαστής της Ελισάβετ Φεόντοροβνα υπήρξε ο διπλωμάτης και Γάλλος πρέσβης στη Ρωσία Maurice Paléologue (Μαυρίκιος Παλαιολόγος).
«Πολλοί από αυτούς που την είχαν αγαπήσει παρηγοριούνται με την ελπίδα ότι μιά μέρα θα ανακηρυχθεί Αγία…. »
***
Στο ημερολόγιο του γενικού γραμματέα του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Γ΄, Αλεξάντερ Πολοφτσόφ για το έτος 1890 διαβάζουμε σχετικά με την Ελισάβετ Φεόντοροβνα: «Η Μεγάλη Δούκισσα Ελισάβετ ήταν αξιολάτρευτη, αξιοθαύμαστη, γοητευτική. Την διέκριναν η λεπτότητα και η χάρη. Ακτινοβολούσε ένα φως ύψιστης ηθικότητας και πάντα, μα πάντα, ήταν ευγενέστατη με όλους»
***
Η βασίλισσα Μαρία της Ρουμανίας ενθυμούμενη τα παιδικά της χρόνια στην Ρωσία έγραφε για την Μεγάλη Δούκισσα Ελισάβετ: «…Η θεία ή ξαδέλφη Έλλα ήταν η προσωποποίηση της γλυκύτητας και της θηλυκής γοητείας». «Θύμιζε κρίνο και η καθαρότητά της άγγιζε την τελειότητα. Ήταν αδύνατο να πάρεις το βλέμμα σου από πάνω της και όταν έφτανε το βράδυ και η ώρα να την αποχαιρετήσεις ανυπομονούσες να την ξαναδείς». «…Θα ήθελα να βουτήξω τη πένα μου στο χρώμα για να την ξαναζωντανέψω, έστω για μια στιγμή γιατί όσοι δεν την έχουν αντικρίσει ποτέ, δεν μπορούν να συλλάβουν το πώς ήταν τότε. Να τη, έρχεται! Με το θεϊκό χαμόγελο που καμπυλώνει τα τέλεια χείλη της, το ρόδισμα στα μάγουλά της όμοιο με άνθος αμυγδαλιάς και το συνεσταλμένο βλέμμα των καθαρών ματιών της. Στο χέρι της κρατά μερικά κλωναράκια κρίνων της κοιλάδας, τα αγαπημένα της λουλούδια. […] Το κοκόσνικ* στολισμένο από σμαράγδια και διαμάντια μοιάζει με αληθινό φωτοστέφανο πάνω από το αγγελικό της πρόσωπο. Οι πανέμορφοι πολύτιμοι λίθοι που κοσμούν τα χέρια και το λαιμό της, μοιάζουν με δώρα που έχουν προσφερθεί με ευλάβεια σε κάποια πολυαγαπημένη αγία. Ψηλή, λιγνή, γεμάτη χάρη και απεριόριστα ευγενική, μία οπτασία, χάρμα οφθαλμών, ψυχής και καρδίας. Ακριβώς, μία οπτασία! Και όταν περνάει δίνεται η αίσθηση ότι όλοι γονατίζουν ελπίζοντας να καταφέρουν να αγγίξουν έστω για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου το στρίφωμα του φορέματός της»
* Κοκόσνικ (кокошник). Κάλυμμα κεφαλής σε σχήμα χτενιού που φορούσαν οι γυναίκες της Ρωσίας του 16ου – 19ου αι. για καλλωπιστικούς κυρίως λόγους.
Marie, queen of Romania, The story of my life, Charles Scribner’s Sons 1934.
***
Ο Δούκας Φέλιξ Γιουσούποφ, γράφει στα απομνημονεύματά του για τη Μεγάλη Δούκισσα: «Έχουν λεχθεί και γραφτεί αρκετά για αυτήν την αγία ψυχή στα χρονικά της αυτοκρατορικής Ρωσίας των τελευταίων ετών. Ωστόσο, δεν μπορώ να μην αναφερθώ σε αυτή στα απομνημονεύματά μου καθώς η επιρροή της στη ζωή μου υπήρξε άκρως σημαντική και απαραίτητη. Επιπλέον, την αγαπούσα από παιδί σαν δεύτερη μητέρα μου. Όλοι όσοι την γνώριζαν θαύμαζαν τόσο την εξωτερική της ομορφιά όσο και την ομορφιά της ψυχής της. Η Μεγάλη Δούκισσα ήταν ψηλή και λυγερόκορμη. Τα μάτια της ήταν φωτεινά, το βλέμμα βαθύ και απαλό, τα χαρακτηριστικά του προσώπου καθαρά και τρυφερά. Πέρα από την θαυμάσια εξωτερική εμφάνιση είχε σπάνιο μυαλό και ευγενή καρδιά». «Ήταν ενήμερη για όλα όσα συνέβαιναν ωστόσο με την πολιτική δεν ασχολούνταν επειδή ήταν απασχολημένη εξολοκλήρου με τη δουλειά της. Η δημοτικότητά της αυξανόταν μέρα με τη μέρα. Κάθε φορά που έβγαινε έξω οι άνθρωποι έκαναν το σημείο του σταυρού ή της φιλούσαν το χέρι και την άκρη του χιτώνα της…». «Το μόνο πράγμα που μου έχει μείνει ως ανάμνηση για εκείνη είναι μερικές χάντρες από το κομποσκοίνι της και μία σχίζα από το φέρετρό της. Το πελεκούδι αυτό ενίοτε ευωδιάζει άρωμα λουλουδιών. Ο λαός την αποκάλεσε αγία. Δεν αμφιβάλω πως κάποτε θα το αναγνωρίσει αυτό και η Εκκλησία».
Князь Феликс Юсупов. Мемуары в двух книгах