Κλυδωνίζεται το Βατικανό – Ένα βήμα πριν από το σχίσμα η Παπική “εκκλησία”

Το διακύβευμα του Φραγκίσκου

«Ο Φραγκίσκος εξελέγη για να ανανεώσει την Παπική Εκκλησία», είπε ο Thomas Söding, αντιπρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής για τους Γερμανούς Παπικούς, της ομάδας που κατέβηκε στη γερμανική πρωτεύουσα τον Νοέμβριο.
Αλλά η αποτυχία του Πάπα να επιφέρει οποιαδήποτε ουσιαστική αλλαγή έχει μετατρέψει την “Εκκλησία” αρχαϊκή και αδιευκρίνιστη, είπε, αναγκάζοντας τους Γερμανούς να προσπαθήσουν να χαράξουν τον δικό τους δρόμο.
Θα ήταν λάθος να πούμε ότι ο Φραγκίσκος δεν έκανε τίποτα για να κερδίσει τη φήμη του ως φιλελεύθερου επαναστάτη.
Από την αρχή της παπικής του θητείας, ο ποντίφικας έχει αναστατώσει τη θρησκευτική ιεραρχία με παρεμβάσεις σε λαϊκές συζητήσεις, όχι μόνο για τη σεξουαλικότητα αλλά και για την οικονομία, τη μετανάστευση και την κλιματική αλλαγή.
Έχει εισαγάγει κάποιες γνήσιες μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένου του ανοίγματος γραφείων υψηλού επιπέδου στο Βατικανό για τις γυναίκες, και έχει ασπαστεί περίφημα μια ανεκτική φιλοσοφία για τον καθένα, δηλώνοντας ακόμη και ότι ο παράδεισος είναι ανοιχτός στους άθεους.
Ερωτηθείς για τους ομοφυλόφιλους ιερείς κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας με δημοσιογράφους στο παπικό αεροπλάνο που επέστρεφε από το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό, ο ποντίφικας απάντησε: «Ποιος είμαι εγώ να κρίνω;»
Όλα αυτά συνοδεύτηκαν από μια προσπάθεια προβολής της αγιότητας και της ταπεινοφροσύνης.
Ο Φραγκίσκος αποφάσισε νωρίς να εγκατασταθεί στον στενό ξενώνα Santa Marta του Βατικανού αντί για την πολυτελή κατοικία των προηγούμενων παπών και άφησε το αλεξίσφαιρο παπικό αυτοκίνητο για ένα Ford Focus.
Λίγες μέρες μετά την ολοκλήρωση του κονκλάβου που τον εξέλεξε, ο τότε Αρχιεπίσκοπος Jorge Bergoglio του Μπουένος Άιρες αναφέρθηκε ότι περίμενε τόσο λίγες από τις πιθανότητές του που είχε ήδη κλείσει εισιτήριο επιστροφής για την Αργεντινή.
Όμως, ακόμη και όταν οι παραδοσιακοί στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αφρική και το ίδιο το Βατικανό έχουν θυμώσει για την αυτοσυνείδητα λαϊκιστική προσέγγιση του Φραγκίσκου, οι επανειλημμένες δεξιές επιθέσεις κατά της εξουσίας του έχουν εξαφανιστεί.
Αντίθετα, η πιο σοβαρή πρόκληση προήλθε από εκείνους που διαμαρτύρονται ότι οι φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του Πάπα ήταν μισογυνιστικές, χωρίς θεολογική αλλαγή, ενώ επισκιάστηκαν από σκάνδαλα.

Οι προοδευτικοί νεοταξίτες της Γερμανίας

Οι προοδευτικοί νεοταξίτες Παπικοί στη Γερμανία και αλλού έχουν αδράξει την προσπάθεια του Φραγκίσκου να εισαγάγει λίγη συμβουλευτική στην Εκκλησία – μια πρωτοβουλία που ονόμασε «συνοδικότητα».
Έκτοτε έχουν χρησιμοποιήσει τη διαδικασία για να καταλάβουν εξουσίες που συνήθως προορίζονται για τους χειροτονούμενους και να κατευθύνουν τα τοπικά τους συμβούλια προς μια κατεύθυνση που τους αρέσει περισσότερο.
Πολλοί, πράγματι, θέλουν να αξιοποιήσουν τη συνοδική διαδικασία για να αλλάξουν πραγματικά τον εκκλησιαστικό νόμο.
«Το 90% των ανθρώπων που εγκαταλείπουν την ψευτοεκκλησία του Βατικανού λένε ότι είναι θυμωμένοι με τη σεξουαλική κακοποίηση, τη διαφθορά των αξιωματούχων, ότι είναι θυμωμένοι με την ηγεσία», είπε ο Söding.
«Υπάρχει αυτή η ιδέα των αγίων ανθρώπων που εκλέγονται από τον ίδιο τον Θεό και έχουν τη θέση να ηγούνται της Εκκλησίας — ακόμα κι αν η μεγάλη πλειοψηφία των πιστών δεν είναι πεπεισμένη ότι αυτός είναι ο σωστός τρόπος».
Για μεγάλο μέρος του περασμένου έτους, η γερμανική πρόκληση έχει αναστατώσει την Παπική Εκκλησία, προκαλώντας τρομερές προειδοποιήσεις για ένα σχίσμα και εκκλήσεις για μια συντηρητική καταστολή.
Δεν πέρασε απαρατήρητο ότι η απειλή για την εξουσία των κληρικών έχει ξεσπάσει στις ίδιες τις περιοχές που εδράζονταν στις λουθηρανικές αναταραχές του 16ου αιώνα.
Πέρυσι, ένας εξέχων αρχιεπίσκοπος περιέγραψε τα γεγονότα στη Γερμανική “Εκκλησία” ως «τη μεγαλύτερη κρίση από τη Μεταρρύθμιση».
Και παρόλο που η εξέγερση έχει υποσταλεί πρόσφατα, δεν δείχνει σημάδια λήξης.

Το ιστορικό του αναβρασμού

Οι τευτονικές κρίσεις ξεκίνησαν το 2018 με μια έρευνα ορόσημο για την κρίση κακοποίησης κληρικών στη Γερμανία.
Έχοντας εντολή από τον κλήρο της χώρας να ανακόψει την έξοδο των εκκλησιαζόμενων, η έκθεση που προέκυψε συνιστούσε να αμφισβητηθεί η αγαμία των ιερέων, να επιδειχθεί μεγαλύτερη ανοχή προς τα LGBTQ+ άτομα και οι λαϊκοί Παπικοί να έχουν μεγαλύτερο λόγο για τον διορισμό επισκόπων.
Σε πολλά μέρη τέτοιες προτάσεις θα μπορούσαν να είχαν αγνοηθεί, αλλά στη Γερμανία αυτό ήταν λιγότερο εύλογο.
Μοναδική μεταξύ των ομολόγων της, η Γερμανική “Εκκλησία” χρηματοδοτείται από τους φόρους των 20 εκατομμυρίων μελών της, καθιστώντας την ευαίσθητη στην κοινή γνώμη με έναν τρόπο που τα περισσότερα εκκλησιαστικά όργανα δεν είναι.
Το 2018 αυτή η ευαισθησία οδήγησε σε πιέσεις στους Γερμανούς επισκόπους να θεσπίσουν τις μεταρρυθμίσεις σχετικά με την κακοποίηση των κληρικών — ακόμα κι αν πολλές από αυτές παραβίαζαν τον εκκλησιαστικό νόμο.
Κατά ειρωνικό τρόπο, το εργαλείο που χρησιμοποίησαν οι Γερμανοί Παπικοί για να αμφισβητήσουν το Βατικανό ήταν ένα εργαλείο που παρείχε ο ίδιος ο Φραγκίσκος.
Κατά τη διάρκεια της παπικής του θητείας, ο πάπας δημιούργησε πολλά μεγάλα συμβουλευτικά φόρουμ σε ολόκληρη την εκκλησία, γνωστά ως σύνοδοι, ενώ διεύρυνε το πεδίο εφαρμογής τους για να συμπεριλάβουν λαϊκούς και ενθαρρύνοντας άλλους να πάρουν πρωτοβουλίες.
Ενώ οι σύμμαχοι του Φραγκίσκου λένε ότι αυτές οι σύνοδοι είναι στην πραγματικότητα μόνο για το «θεαθήναι», πολλοί στο γερμανικό κλήρο, ίσως ευσεβώς, τις θεώρησαν ως υποστήριξη της απόλυτης φιλελέ μεταρρύθμισης.
Σύντομα βρήκαν έναν πρόθυμο συνεργάτη στην Κεντρική Επιτροπή για τους Γερμανούς Παπικούς, την ισχυρή ομάδα πίεσης που κατέβηκε στο Βερολίνο πέρυσι.
Αντιπροσωπεύοντας την αφρόκρεμα της γερμανικής Παπικής ελίτ – στις τάξεις της περιλαμβάνεται ο πολιτικός των Βρυξελλών Manfred Weber – η Κεντρική Επιτροπή στρέφεται φυσικά προς το πολιτικό ρεύμα και άδραξε την ευκαιρία να παρασύρει τους επισκόπους στη νεωτερικότητα.
Και έτσι γεννήθηκε το «Συνοδικό Μονοπάτι» της Γερμανίας.
Μέσω μιας σειράς κοινών συνελεύσεων, τα θεσμικά όργανα εργάστηκαν δυναμικά για να εφαρμόσουν τις συστάσεις της έκθεσης του 2018, ακόμα κι αν αυτό έκανε ορισμένους από τους επισκόπους να ανησυχούν.
Όπου το δόγμα της ψευτοεκκλησίας ήταν αμετακίνητο, οι προτάσεις τους ήταν ρητορικές, αλλά κατά καιρούς αψηφούσαν ρητά την καθοδήγηση του Βατικανού – εγκρίνοντας, για παράδειγμα, τις ευλογίες για τα γκέι ζευγάρια το 2023.
Πέρυσι, η διαμάχη ξέσπασε όταν η Κεντρική Επιτροπή προώθησε μια πρόταση για την αποδυνάμωση της εκλογικής δύναμης των επισκόπων, επιτρέποντάς τους να υπερνικηθούν με απλή πλειοψηφία.
Αγνοώντας την κατακραυγή από τη Ρώμη, η Επιτροπή πίεσε στη συνέχεια να καταστήσει αυτή τη ρύθμιση μόνιμη, με ένα «Συνοδικό Συμβούλιο» που θα δέσμευε για πάντα τα δύο μέρη μεταξύ τους.

Η συγκέντρωση στο Titanic Chaussee

Αυτός ήταν ο στόχος της συγκέντρωσης του περασμένου Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Titanic Chaussee: να ψηφίσουμε αυτήν την τελική μεταρρύθμιση και να θεσμοθετήσουμε την πρωτοποριακή εκκλησιαστική δημοκρατία των Γερμανών.
Οι επίσκοποι, από την πλευρά τους, αναμενόταν να σφραγίσουν την ψηφοφορία τον Φεβρουάριο που ήρθε.
Η διάθεση στο ξενοδοχείο έμοιαζε με κομματικό πολιτικό συνέδριο.
Υπήρχε μεγάλη επιδοκιμασία για το Ισραήλ, ενώ τα παράπονα με τον ποντίφικα κυμαίνονταν από κακοποίηση κληρικών έως τις μικρολεπτομέρειες της καθημερινής πολιτικής.
Μεταξύ εκείνων που έδωσαν παθιασμένες ομιλίες ήταν η Hildegard Mueller, πρόεδρος του Γερμανικού Συνδέσμου της Αυτοκινητοβιομηχανίας — όχι η πιο προφανής αυθεντία στη θεολογία.
Αναπόφευκτα τέτοιες σκηνές ανησύχησαν τον Άρειο Πάγο του Βατικανού.
Ο Φραγκίσκος και οι σύμμαχοί του κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το Συνοδικό Μονοπάτι ήταν μια προσπάθεια να αλλάξει εντελώς ο εκκλησιαστικός νόμος.
Τον προηγούμενο χρόνο, ο κορυφαίος διπλωμάτης του Πάπα είχε προειδοποιήσει τους Γερμανούς ότι η πρωτοβουλία τους αποτελούσε «απειλή για την ενότητα της εκκλησίας».
Ο ίδιος ο Φραγκίσκος παρενέβη τον Νοέμβριο, παροτρύνοντας τους Γερμανούς Παπικούς να σταματήσουν «να αναζητούν τη «σωτηρία» σε νέες επιτροπές», και αντ’ αυτού να «ανοιχτούν και να βγουν για να συναντήσουν τους αδελφούς και τις αδερφές μας, ειδικά εκείνους που βρίσκονται … στα κατώφλια των εκκλησιών, στους δρόμους, στις φυλακές, στα νοσοκομεία, στις πλατείες και στις πόλεις».
Οι Γερμανοί απέκρουσαν σε μεγάλο βαθμό την κριτική, υποβαθμίζοντας εξωτερικά τους στόχους τους ενώ μιλούσαν ιδιωτικά για γνήσιο φιλελέ μετασχηματισμό.
Η μεταρρύθμιση της κατανομής της εξουσίας πέρασε από την Επιτροπή με ένα αποφασιστικό ναι — πρακτικά χωρίς διαφωνία.

Αντιδράσεις και στο Βέλγιο

Η εξέγερση κατά της κληρικής εξουσίας δεν έχει περιοριστεί στους φιλελεύθερους κύκλους στο Βερολίνο.
Νωρίτερα φέτος, επίσκοποι στο Βέλγιο παρουσίασαν ένα «Συνοδικό Μανιφέστο» που ζητούσε πολλές από τις ίδιες μεταρρυθμίσεις με τους Γερμανούς.
Σίγουρα, οι Βέλγοι ήταν πιο προσεκτικοί, συμφωνώντας να προχωρήσουν μόνο με την έγκριση του Βατικανού.
Αλλά η εξέλιξη έδειξε τον βαθμό στον οποίο η δημόσια οργή εξαπλώθηκε σε περιφερειακό και ακόμη και υποπεριφερειακό επίπεδο.
Για να πάρουμε ένα πιο ακραίο παράδειγμα, λίγο καιρό αφότου οι Γερμανοί ψήφισαν να αψηφήσουν το Βατικανό, ο επίσκοπος Felix Gmür καλωσόρισε τον POLITICO στην πολιορκημένη αλπική του θέση στην πόλη Solothurn στη βόρεια Ελβετία, την έδρα της επισκοπής της Βασιλείας.
Κάτω από τον χλωμό ουρανό του Ιανουαρίου, με το χιόνι να πέφτει στα γκρίζα έλατα που περιβάλλουν το αρχηγείο του ανακτόρου του, ο επίσκοπος περιέγραψε το φιάσκο που τυλίγει τη δική του μικρή, κρύα γωνιά της “Εκκλησίας”.
Η επανάσταση είχε φτάσει στο κατώφλι του Gmür τον Νοέμβριο, όταν οι εκκλησιαστικοί από ένα από τα καντόνια υπό την εποπτεία του υπέβαλαν τέσσερα αιτήματα σχετικά με τον χειρισμό της κακοποίησης παιδιών από την Ελβετική ψευτοεκκλησία.
Η Ελβετία, επίσης, είχε ταλαιπωρηθεί από μια σειρά από φρικιαστικές αποκαλύψεις και η «Σύνοδος» της Λουκέρνης – ένα κοινοβούλιο λαϊκών επιφορτισμένου με τη συλλογή και την εκταμίευση φορολογικών εσόδων για την επισκοπή – ήθελε ο Gmür να δημιουργήσει έναν εξωτερικό φορέα για τη διερεύνηση της κατάχρησης. ως αρχείο για την αποτροπή της καταστροφής εγγράφων.
Όπως και στη γερμανική περίπτωση, τα γεγονότα κατέδειξαν την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ του κλήρου και των πιστών.
Η διαφορά όμως εδώ ήταν πόσο μακριά ήταν διατεθειμένοι να φτάσουν οι ενορίτες.
Δεν υποστήριζαν μια νέα συμφωνία κατανομής της εξουσίας – απειλούσαν να παρακρατήσουν περίπου μισό εκατομμύριο φράγκα από τον Gmür εάν δεν ικανοποιούσε τις απαιτήσεις τους.
Για κάποιους, αυτό ήταν ένα τρομακτικό προηγούμενο: «Αν έχετε τα χρήματα, έχετε τώρα τη δύναμη εναντίον του επισκόπου», είπε ο Urs Corradini, ένας Ελβετός διάκονος που εργάζεται για την επισκοπή του Gmür και έχει υπερασπιστεί δημόσια τον επίσκοπο.
«Αυτό είναι πραγματικά επικίνδυνο.
Η εξουσία πρέπει να ανήκει στον πάπα, τους επισκόπους, τους ιερείς».
Διαφορετικά, είπε, τα θέματα πίστης κινδυνεύουν να υποβληθούν σε λαϊκίστικη λήψη αποφάσεων — «και μετά η ομάδα αποφασίζει αν θέλετε να πιστέψετε στον Χριστό ή όχι».

Τι πιστεύει λοιπόν ο Φραγκίσκος για όλα αυτά;

Ενώ ο ποντίφικας έχει ρίξει κρύο νερό στη γερμανική προσπάθεια, απέφυγε από οριστική καταστολή.
Πράγματι, ως Πάπας, γνωρίζει πολύ καλά πόσο επισφαλής είναι η θέση της Ευρωπαϊκής “Εκκλησίας”, με τους πιστούς να φεύγουν σωρηδόν.
«Η πίστη στην Ευρώπη και σε μεγάλο μέρος της Δύσης δεν είναι πλέον προφανές τεκμήριο, αλλά συχνά διαψεύδεται, χλευάζεται, περιθωριοποιείται και γελοιοποιείται», είπε ο ποντίφικας σε ομιλία του στους ιερείς το 2019.
Ο Φραγκίσκος προσπάθησε να ανοίξει τον φάκελο με τις κατηγορίες κατά της εκκλησίας, αλλά συνεχίζει να συγκρούεται με την ακαμψία της κουλτούρας και της γραφής – ή σκοντάφτει πάνω στη δική του προσέγγιση στη χάραξη θεολογικής πολιτικής.
Υπάρχει ένας ρυθμός στα σκάνδαλα του πάπα: αρχικά εμφανίζει μια προοδευτική ιδέα, αποσπά την απώθηση από τα δεξιά και μετά υποχωρεί, εξοργίζοντας τους αριστερούς.
Μέρες, μήνες ή χρόνια αργότερα, επαναφέρει μια ήπια εκδοχή της πρότασής του, μόνο για να προκαλέσει μεγαλύτερη και βαθύτερη σύγχυση.
Αυτό που συχνά προκύπτει από αυτή τη χαοτική διαδικασία είναι μια επισφαλής «εκκλησία δύο ταχυτήτων» στην οποία ο Φραγκίσκος προσπαθεί να κατευνάσει και τις δύο πλευρές αφήνοντας την εφαρμογή των εντολών του στη διακριτική ευχέρεια των τοπικών ιερέων – μια ιδέα τόσο επαναστατική όσο και ενδεικτική της αυξανόμενης απόγνωσης στο Βατικανό.
Αν και υπήρχε πάντα ένας βαθμός ανεκτικότητας προς τον καθένα σχετικά με σημαντικές περιφερειακές διαφορές, σπάνια προέκυψε τόσο ρητά από την κορυφή.
Αποδεικτικό αυτής της προσέγγισης ήταν η έκπληξη της δημοσίευσης τον Δεκέμβριο της Fiducia supplicans, μιας παπικής δήλωσης που επιβεβαιώνει το δικαίωμα των ιερέων να δίνουν απλές ευλογίες σε ζευγάρια του ίδιου φύλου.
Στην αρχή φαινόταν σαν να άλλαζε γνώμη ο Πάπας μετά από χρόνια αμφιβολιών, στα οποία είχε αγκαλιάσει τους γκέι Καθολικούς σε προσωπικό επίπεδο, ενώ καταστέλλει τις ανεξάρτητες προσπάθειες για να προχωρήσει με ευλογίες – κυρίως στη Γερμανία το 2021.
Αλλά ο αρχικός ενθουσιασμός των φιλελεύθερων έγινε απογοήτευση όταν ο Φραγκίσκος υποβάθμισε τη σημασία της διακήρυξης μετά από πυρετώδεις αντιδράσεις από τους συντηρητικούς Καθολικούς, κυρίως στην Αφρική.

Τα προβλήματα υγείας

Σε όλα αυτά δεν βοηθά το γεγονός ότι, κατά πάσα πιθανότητα, ο Πάπας έχει πολλά προβλήματα υγείας.
Στα 87 του και με μόνο έναν λειτουργικό πνεύμονα, παλεύει να αναπνεύσει, υποφέρει από κρίσεις πνευμονίας και μπαίνει και βγαίνει μόνιμα στο νοσοκομείο.
Κάθε δημόσιος βήχας δημιουργεί μακάβρια πρωτοσέλιδα.
Εν τω μεταξύ, σε μεγάλο βαθμό απέτυχε να ορίσει αρκετούς συμμάχους στο Κολέγιο των Καρδιναλίων για να εγγυηθεί έναν διάδοχο με ομοϊδεάτες, και οι φιλελεύθεροι αναρωτιούνται αν θα αφήσει κάποια προοδευτική κληρονομιά.
Παγιδευμένος ανάμεσα σε μια φιλελεύθερη Ευρώπη και έναν κυρίως συντηρητικό παγκόσμιο νότο, ο Φραγκίσκος βρίσκεται σε αδιέξοδο.
Τον απασχολεί σε μεγάλο βαθμό να χαλιναγωγεί —ή να κατευνάζει— τους αποσχισμένους και τους αντάρτες από όλες τις πλευρές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της θέσης ήταν η πιο φιλόδοξη από τις πολυπόθητες συμβουλευτικές «συνόδους» του Πάπα, οι οποίες ακολούθησαν δύο που πραγματοποιήθηκαν το 2015 και το 2018.
Η «Σύνοδος για τη Συνοδικότητα» ξεκίνησε το 2021, με αποκορύφωμα ένα μήνα- μακρύ φόρουμ στη Ρώμη πέρυσι, στο οποίο περίπου 450 εκπρόσωποι (συμπεριλαμβανομένων λαϊκών και γυναικών) συζήτησαν σημαντικά ζητήματα από διαφορετικές πολιτιστικές προοπτικές.
Αυτή η μεγάλη διεθνής άσκηση πολιτιστικής κατασκευής γεφυρών ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο.
Όπως και με τις προηγούμενες συνόδους, τα ευρήματα μπορούν να το μετατρέψουν σε κανονικό δίκαιο, αν το επιλέξει ο πάπας.

www.bankingnews.gr