Γνωρίζετε τι είναι τα κούμαρα; Μήπως έχετε ακούσει κάτι γι’ αυτά αλλά δεν θυμάστε; Αν αυτή την περίοδο κάνετε μία βόλτα σε κάποιο κοντινό σας βουνό, θα τα ξεχωρίσετε αμέσως από την εντυπωσιακή τους όψη, που δημιουργεί η «μαγευτική» ποικιλία των χρωμάτων τους, μέσα σε ένα γκρίζο και μουντό τοπίο.
Μεταμορφώνεται σταδιακά, με τους άγουρους πρασινοκίτρινους καρπούς της, να μετατρέπονται σε ώριμους πορτοκαλοκόκκινους, που μοιάζουν με φράουλες, ενώ τα άνθη της είναι πανέμορφα, λευκά, που τείνουν προς το ροζ. Το πιο εντυπωσιακό από όλα, που την κάνει ξεχωριστή, είναι πως πολλές φορές (όπως βλέπετε και στις φωτό), θα δούμε άνθη και καρπούς μαζί ενώ δεν πέφτουν ποτέ τα φύλλα της.
Αν κάνετε μία βόλτα αυτή την περίοδο στο Παγγαίο, μεταξύ των άλλων εντυπωσιακών ανακαλύψεων που θα κάνετε, θα θαμπωθείτε από τις όμορφες κουμαριές που θα συναντήσετε. Αυτό το άγριο φρούτο, που σίγουρα είναι παρεξηγημένο αλλά και άγνωστο σε πολλούς, θα σας προσελκύσει αμέσως και θα σας δώσει την ευκαιρία να κάνετε ξεχωριστά πράγματα, μια και δε θα το συναντήσετε ποτέ σε σούπερ μάρκετ. Οπως λικέρ, μαρμελάδες, τσίπουρο, γλυκά, αφέψημα με θεραπευτικές ιδιότητες (χρησιμοποιούνται και τα φύλλα της κουμαριάς) κ.α.
Η φήμη της στην αρχαιότητα
Η κουμαριά ήταν γνωστή και στους αρχαίους χρόνους. Είναι ο «κόμμαρος» του Θεόφραστου και του Διοσκουρίδη. Χρησιμοποιήθηκε για τις αιμοστατικές της ιδιότητες. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τον κόμμαρο εναντίον της θρομβοφλεβίτιδας. Μερικές δεκαετίες πριν ήρθε η επιστήμη και επιβεβαίωσε την ύπαρξη των κουμαρινών στα κούμαρα, που σήμερα χρησιμοποιούνται στα σύγχρονα αντιπηκτικά που δίνονται στις θρομβώσεις! Οι αρχαίοι Ελληνες δεν τα προτιμούσαν ως φρούτο. Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος έδωσε στο φυτό την ονομασία Unedo που προέρχεται από το λατινικό ´unum edo´ το οποίο σημαίνει «τρώω μόνο ένα».
Από κούμαρα φτιάχνανε στην Ευρώπη κρασί, κονιάκ και ένα ηδύποτο γνωστό ως κουμαρόκρεμα (crème d’ arbouse) που διευκολύνει την πέψη. Ρακί από κούμαρα που φτιάχνεται στην περιοχή του Πλαταμώνα ανακατεμένο με ζάχαρη και κανέλα χρησιμοποιείται σε γρίπη ως ρόφημα ή σε εντριβή και ανακουφίζει από τον πυρετό. Στην Κρήτη τα κούμαρα τα έτρωγαν γιατί καθάριζαν το αίμα και για τις υπακτικές και διουρητικές τους ιδιότητες. Τα θεωρούσαν αιμοποιητικά και τα συνιστούσαν σε όσους έπασχαν από ελώδεις πυρετούς.
Τα άνθη και οι καρποί
Τα άνθη του φυτού εμφανίζονται το φθινόπωρο. Δεν εμφανίζονται όμως όλα μαζί. Η Κουμαριά είναι από τα λίγα φυτά το οποίο έχει ταυτόχρονα άνθη, άγουρους και ώριμους καρπούς. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα και οι καρποί του φυτού. Τα ώριμα κούμαρα συλλέγονται και καταναλώνονται αμέσως. Δεν διατηρούνται μετά τη συλλογή τους αρκετά. Οι καρποί του φυτού είναι πλούσιοι σε πηκτίνες. Ο φλοιός περιέχει δεψικές ύλες (36,4%) και αρβουτίνη. Η αρβουτίνη είναι αντισηπτική ουσία που λαμβάνεται με το βράσιμο των καρπών. Τα φύλλα περιέχουν κουμαρίνη. Ως τρόφιμο έχει ελάχιστη θρεπτική αξία.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως αντισηπτικό, διουρητικό, αντιφλεγμονώδες, στυπτικό και αιμοστατικό. Τα ώριμα κούμαρα συνιστώνται σε δυσκοιλιότητα και αεροφαγία. Βοηθά σε προβλήματα φλεγμονών και άλλες παθήσεις των ουροφόρων οδών όπως κυστίτιδα, ουρηθρίτιδα, ενούρηση, δυσούρηση, σε αιματουρίες και αιμορραγίες της μήτρας.
Είναι τονωτικό για τους εξασθενημένους οργανισμούς ενώ η ρίζα του φυτού χρησιμοποιείται για την αρτηριοσκλήρυνση, την κακή κυκλοφορία του αίματος και την υψηλή αρτηριακή πίεση. Παράλληλα, τα κούμαρα είναι πολύ καλή πηγή σε βιταμίνη C και φυτικές ίνες, είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, σάκχαρα, κάλιο και πολυφαινόλες, ενώ είναι φτωχά σε λιπίδια και νάτριο.
Παρασκευή και δοσολογία
Από τα φύλλα μπορείτε να παρασκευάσετε αφέψημα το οποίο πίνετε σε προβλήματα φλεγμονών. Οι καρποί τρώγονται σε προβλήματα δυσκοιλιότητας ή δυσπεψίας αλλά σε περιορισμένο αριθμό.
Για τους εξασθενισμένους οργανισμούς διαλύουμε ώριμα κούμαρα σε κρασί χωρίς συντηρητικά και προσθέτουμε ένα φλιτζάνι νερό στο οποίο έχουμε βράσει κανέλα και ζάχαρη.
Που αλλού χρησιμοποιείται η κουμαριά
Οινολογία: Από τα κούμαρα παρασκευάζονται τσίπουρο, λικέρ και κονιάκ. Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας μάλιστα η παρασκευή ποτών αυτού του είδους από κούμαρα είναι μακροχρόνια παράδοση. Στο διαδίκτυο υπάρχουν διάφορες συνταγές παρασκευής των παραπάνω ποτών από κούμαρα.
Γαστρονομία: Τα κούμαρα χρησιμοποιούνται ευρέως στην γαστρονομία (μαγειρική). Από τα κούμαρα μπορούν να παρασκευαστούν πολύ νόστιμες μαρμελάδες. Ολόκληρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορα είδη σαλατών, σε διάφορα φαγητά και γλυκά ενώ είναι ωραία και στον στολισμό ενός πιάτου.
Μελισσοκομία: Η κουμαριά είναι μελισσοκομικό φυτό, τα άνθη της δίνουν γύρη και νέκταρ. Το μέλι από κουμαριά είναι μέλι υψηλής θρεπτικής αξίας (πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και βιταμίνες), έχει πικρή έως πικρόγλυκη γεύση και λέγεται ότι βοηθάει στη ρύθμιση της χοληστερίνης. Το μέλι κουμαριάς είναι από τα μέλια με τις λιγότερες θερμίδες.
Διακόσμηση: Τα κλαδιά της κουμαριάς με τα φύλλα και τους καρπούς τους έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής στο βάζο. Συχνά διακοσμούν εσωτερικούς χώρους κυρίως την περίοδο των Χριστουγέννων.
Προφυλάξεις
Τα κούμαρα πρέπει να τρώγονται από τους δυσκοίλιους όταν είναι νηστικοί και να μην τρώνε περισσότερα από 3 με 4 καρπούς. Αν φάνε πολλά βαραίνουν το στομάχι και προκαλούν πονοκέφαλο. Τα κούμαρα πρέπει να τρώγονται τη στιγμή που είναι απολύτως ώριμα. Το φυτό άλλωστε μας προειδοποιεί πλήρως για το πότε πρέπει να τρώμε ένα κούμαρο. Αν τα καταναλώσουμε όταν έχουν υπερωριμάσει, ξινίζουν λόγω της ζύμωσης και του σχηματισμού αλκοόλης. Αν φάμε αρκετά κινδυνεύουμε από δηλητηρίαση.
Οι ανώριμοι καρποί είναι άνοστοι και στυφοί και μπορεί να προκαλέσουν αναγούλα και εμετό. Τα τρώμε λοιπόν μόνο στην απόλυτη ωρίμανσή τους όταν είναι γλυκά και εύγευστα. Είναι η αγαπημένη τροφή των πουλιών. Χαρακτηριστικά οι κότσυφες τρελαίνονται να τα τρώνε, (κουμαροφάγα τα αναφέρει ο Αριστοφάνης στους «Όρνιθες») αλλά και τα αγριογούρουνα, οι αρκούδες κ.α.