Ο αγώνας μας για το ξερίζωμα των Παθών, μας οδηγεί στην σταδιακή αντικατάσταση τους με Αρετές, όπως η ταπείνωση αντί για το πάθος του εγωισμού και υπερηφάνειας, η αγάπη αντί για το φθόνο, η ελεημοσύνη αντί για τη φιλαργυρία, η μακροθυμία αντί για την οργή, η νηστεία αντί για τη γαστριμαργία, η σωφροσύνη αντί για την πορνεία, η προσευχή αντί για την ακηδία κλπ. Χρειάζεται καθημερινός και επίπονος αγώνας, έχοντας ως πρώτη αρετή τη διάκριση (ως προϋπόθεση κάθε άλλης αρετής), τη δυνατότητα δηλαδή να διακρίνουμε κάθε φορά ποιό είναι το θέλημα του Θεού. Οφείλουμε όμως να γνωρίζουμε πως ό,τι κατορθώνουμε με τον αγώνα μας είναι αποτέλεσμα της Χάρης του Θεού (δώρο δηλαδή), γι αυτό δεν πρέπει ποτέ να υπερηφανευόμαστε, διότι αυτό δηλώνει οτι δεν έχουμε την κορυφαία αρετή της ταπείνωσης, επομένως ότι αγώνα κάναμε, τον χάσαμε με την υπερηφάνεια.
«Μείζων πασῶν ἀρετῶν ἡ διάκρισις»
Πριν από όλες τις αρετές υπάρχει μια αρετή η οποία στηρίζει όλες τις άλλες αρετές και αυτή είναι η Διάκριση.
«Διάκριση» είναι η ικανότητα του ανθρώπου να ξεχωρίζει και να διακρίνει το σωστό από το λάθος, το καλό από το κακό, το θέλημα του Θεού από το θέλημα του διαβόλου. Είναι «μείζων αρετή» γιατί στη ζωή του Χριστιανού δεν υπάρχουν πάντα συγκεκριμένοι κανόνες για κάθε περίπτωση, ή κάποιες φορές η απόλυτη εφαρμογή ενός ηθικού κανόνα σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, μπορεί να συγκρούεται με κάποιον άλλο κανόνα, επομένως ο Χριστιανός πρέπει να έχει την ικανότητα να διακρίνει κάθε φορά τί θα πρέπει να πράξει που να είναι σύμφωνο με το θέλημα του Θεού. Η διάκριση λοιπόν θα λέγαμε είναι ο οφθαλμός της ψυχής.
Για παράδειγμα ο υπέρμετρος ζήλος για κάποια αρετή στην οποία εξασκούμαστε, όπως αυτή της νηστείας ή της ελεημοσύνης, όταν γίνεται χωρίς διάκριση μπορεί να μας οδηγήσει στην υπερηφάνεια, χάνοντας την αρετή της ταπείνωσης, άρα από τη μία εκτελούμε το θέλημα του Θεού, από την άλλη όμως το αναιρούμε.
Τί μπορούμε να κάνουμε για την απόκτηση της «Διάκρισης»
• Καταρχήν να μην έχουμε εμπιστοσύνη στο θέλημά μας και στη γνώμη μας, αλλά να συμβουλευόμαστε τον Πνευματικό μας (ως έμπειρος και διακριτικός που πρέπει να είναι) για ότι καλό θέλουμε να κάνουμε, για όποιαν αρετή εξασκούμαστε, οπότε να μας συμβουλεύει ανάλογα, ώστε κάνοντας αυτό το καλό να μπορούμε σιγά σιγά να έχουμε τη διάκριση για να μην παραβαίνουμε παράλληλα κάποια άλλη εντολή του Θεού.
• Προϋπόθεση για το προηγούμενο όμως και γενικά προϋπόθεση για την αρετή της διάκρισης είναι να έχουμε ταπείνωση, αυτή την μεγάλη αρετή, η οποία βοηθάει στην απόκτηση και κάθε άλλης αρετής.
• Επίσης θα παρακαλούμε το Θεό να μας χαρίζει τη διάκριση με την προσευχή μας, όπως και κάθε τι άλλο στη ζωή μας φυσικά. Θα Τον παρακαλούμε να μας φωτίζει κάθε φορά που έχουμε να πάρουμε μια απόφαση, προκειμένου να μην παραβούμε το θέλημά Του.
• Πρακτικά τώρα, μπορούμε να καταλάβουμε στην καθημερινή μας ζωή αν βαδίζουμε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, από τους “καρπούς” μας, όπως είπε και ο Κύριος, αναφερόμενους στους ψευδοπροφήτες: “ἀπὸ τῶν καρπῶν αὐτῶν ἐπιγνώσεσθε αὐτούς”
(Κατά Ματθαίον κεφ.7, στ.16)
Το θέλημα του Θεού λοιπόν, που είναι πάντα το αγαθό και το καλό, γεννά μέσα στην καρδιά μας αντίστοιχους καρπούς. Εάν μέσα στην ψυχή μας δηλαδή έχουμε αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, πίστη, εγκράτεια κλπ, όλα αυτά δηλαδή που είναι καρποί του Αγίου Πνεύματος, τότε υπάρχει μια εγγύηση οτι βαδίζουμε τη μέση και βασιλική οδό.
Εάν όμως αντίθετα, μέσα στην καρδιά μας υπάρχει σύγχυση, σκοτάδι, πονηρία, έχθρα, κακία, ιδιοτέλεια και άλλα τέτοια σκοτεινά πάθη, τότε είναι φανερό οτι οι καρποί αυτοί δεν είναι από το Θεό, επομένως δεν χρειάζεται να ψάχνουμε άλλο, διότι δεν ακολουθούμε το θέλημα Του. Διότι σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατόν το Άγιο Πνεύμα να δημιουργήσει σύγχυση και ταραχή της καρδιάς όταν είναι παρόν.
• Επίσης στον πνευματικό μας αγώνα, να μην ξεχνάμε τα λόγια των Αγίων Πατέρων μας που λένε οτι: “τά ἄκρα τῶν δαιμόνων εἰσίν”, δηλ. να μη φτάνουμε στα άκρα, διότι αυτό είναι εκ των δαιμόνων, άρα δεν πρέπει να έχουμε “ούτε υπερβολή, ούτε έλλειψη”. Πρέπει δηλαδή και να αγωνιζόμαστε, αλλά να μην δοκιμάζουμε πράγματα υπεράνω των δυνάμεων μας.
Υπομονή το θεμέλιο των αρετών
Στον πνευματικό μας αγώνα είναι θεμελιώδης και η αρετή της Υπομονής. Κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας μας η υπομονή είναι το θεμέλιο των αρετών και χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να έχουμε πνευματικούς καρπούς. Ο ίδιος ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός μας δίδαξε την υπομονή, ο οποίος, αν και παντοδύναμος Θεός, υπέμεινε τόσα Πάθη για τη δική μας σωτηρία.
Ο πνευματικός αγώνας στη ζωή του Χριστιανού είναι διαρκής, όσο έχουμε ανοικτά τα μάτια μας, διότι και ο εχθρός μας ο διάβολος είναι άγρυπνος μέρα νύχτα. Επομένως μπορεί να δίνουμε μάχες, αλλά ο πόλεμος δεν τελειώνει, άρα η υπομονή είναι απαραίτητο εφόδιο για να αντέχουμε την κάθε μάχη, αλλά και για να υπομένουμε και την επόμενη που θα έρθει.
Ειδικά όταν η μάχη είναι ενάντια σε πάθη που είναι ριζωμένα καλά μέσα μας, τότε ο αγώνας θα είναι μακρύτερος χρονικά διότι οι ρίζες του πάθους αυτού δε φεύγουν εύκολα. Εάν λοιπόν δεν έχουμε υπομονή, τότε ο πονηρός διάβολος θα μας επιτεθεί αμέσως με το συναίσθημα της απογοήτευσης το οποίο το συνδέει με την ανυπομονησία και την εγκατάλειψη του αγώνα και στην έσχατη περίπτωση τείνει να μας οδηγήσει στην αυτοκτονία.
Ο Χριστός όμως είπε: “ἐν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν κτήσασθε τὰς ψυχὰς ὑμῶν.” (Κατά Λουκάν κεφ.21, στ.18) δηλαδή: “με την υπομονή σας κερδίστε και σώστε τις ψυχές σας για την Αιώνια ζωή.” και: “ὁ δὲ ὑπομείνας εἰς τέλος, οὗτος σωθήσεται.” (Κατά Ματθαίον κεφ.24, στ.13) δηλαδή: “ εκείνος όμως, ο οποίος κατά το διάστημα των δοκιμασιών θα δείξει μέχρι τέλους υπομονή, αυτός θα σωθεί.
<><><><><><><><>
Οι μεγαλύτερες Αρετές (οι οποίες αντικαθιστούν τα αντίστοιχα «θανάσιμα» πάθη) είναι οι εξής:
Ταπεινοφροσύνη (αντί Υπερηφάνεια)
Ελεημοσύνη (αντί Φιλαργυρία)
Σωφροσύνη (αντί Πορνεία)
Αγάπη (αντί Φθόνος)
Μακροθυμία (αντί Οργή)
Προσευχή (αντί Ακηδία)
Νηστεία (αντί Γαστριμαργία)
