Σε νέο επίπεδο έχει περάσει εδώ και μερικά 24ωρα η ένταση ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα, καθώς το ζήτημα των θαλασσίων ερευνών ή μη του Όρουτς Ρέις έχει πλέον περάσει σε δεύτερη προτεραιότητα και στο προσκήνιο βρίσκεται πια ο στρατιωτικός παράγοντας, με την τουρκική Κυβέρνηση να μιλάει ανοικτά για πολεμικές επιχειρήσεις κατά της Ελλάδας.
Υποχώρηση των υποστηρικτών της Τουρκίας στην ΕΕ
Η στρατηγική κλιμάκωσης από την Τουρκία έρχεται καθώς έχουν καμφθεί σε μεγάλο βαθμό οι φιλοτουρκικές αντιστάσεις στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και είναι πλέον ορατό το ενδεχόμενο ύπαρξης ομοφωνίας για σημαντικές κυρώσεις κατά της Άγκυρας στο ειδικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24ης/25ης Σεπτεμβρίου. Στο άτυπο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών που διεξήχθη την Πέμπτη και την Παρασκευή στο Βερολίνο έγινε σαφές ότι η προκλητική και άκαμπτη συμπεριφορά της Τουρκίας ακυρώνει πολλά από τα επιχειρήματα των φίλων της εντός της ΕΕ. Ακόμη και η Γερμανία, η οποία όπως δήλωσε η Άνγκελα Μέρκελ πιστεύει πως πρέπει η διαφορά να λυθεί εντός του ΝΑΤΟ, δείχνει πλέον να έχει απογοητευθεί από τη στάση του Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών Χάικο Μάας μετά το Συμβούλιο Υπουργών δεν άφησαν πολλά περιθώρια για παρερμηνείες.
Πολεμική ρητορεία από την Άγκυρα και casus belli
Η αντίδραση της τουρκικής Κυβέρνησης ήρθε με τη μορφή της κλιμάκωσης της έντασης από το επίπεδο της αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, στο επίπεδο των ευθειών απειλών κατά της ελληνικής κυριαρχίας των νησιών του Αιγαίου και ειδικά των Δωδεκανήσων. Η εξαγγελία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο Πέλαγος φαίνεται πως εξόργισε την τουρκική Κυβέρνηση, η οποία θυμήθηκε την περίφημη απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης του 1995 για το casus belli. Ο Αντιπρόεδρος της Τουρκίας Φουάτ Οκτάι δήλωσε πως “εάν αυτό δεν είναι casus belli, τότε τι είναι;” και στη συνέχεια εξέφρασε “τον πόνο που νιώθουν οι Τούρκοι” για την απώλεια της Χίου και άλλων νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Ο ηγέτης του κόμματος των Γκρίζων Λύκων Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που συγκυβερνά με το AKP του Ερντογάν, δήλωσε πως ο πόλεμος με την Ελλάδα “είναι μόνο θέμα χρόνου” και ανακοίνωσε πορεία για “την ανεξαρτησία των Δωδεκανήσων”, ενώ ο ίδιος ο Ερντογάν δήλωσε την Κυριακή πως “το βέλος έχει φύγει από το τόξο και θα βρει το στόχο του”. Ο Τούρκος Πρόεδρος εξαπέλυσε δρυμεία επίθεση κατά του Εμανουέλ Μακρόν και του Κυριάκου Μητσοτάκη, αποκαλώντας τους “άπληστους” και “ανίκανους”, κάλεσε τους Έλληνες να αναρωτηθούν αν αποδέχονται “αυτό που μπορεί να τους συμβεί εξαιτίας των ηγετών τους” και εάν είναι έτοιμοι για θυσίες στρεφόμενοι εναντίον της Τουρκίας στη Μεσόγειο.
Το “αποστρατιωτικοποιημένο” Καστελόριζο
Σε μείζον ζήτημα αναδεικνύει επίσης η Άγκυρα την ενίσχυση από το ΓΕΕΘΑ της φρουράς του Καστελόριζου, ύστερα από φωτορεπορτάζ του Γαλλικού Πρακτορείου, το οποίο ανέδειξαν κυβερνητικά τουρκικά ΜΜΕ. Ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών στην Άγκυρα Χάμι Ακσόι δήλωσε πως η Τουρκία καταδικάζει την προσπάθεια της Ελλάδας να αλλάξει το “αποστρατιωτικοποιημένο” καθεστώς των Δωδεκανήσων και πως δεν θα επιτρέψει στην Ελλάδα να επιτύχει τους σκοπούς της “απέναντι από τις τουρκικές ακτές”. Στα τουρκικά ΜΜΕ το θέμα παρουσιάστηκε ως ευθεία πρόκληση από μέρους της Ελλάδας και ο διευθυντής του κρατικού καναλιού TRT Γιουσούφ Ερίμ ζήτησε με ανάρτησή του στο Twitter τη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας στο Καστελόριζο εάν η Ελλάδα δεν δεχθεί να αποσύρει τους στρατιώτες της από το νησί.
Αποφασιστική η στάση της Γαλλίας
Στον αντίποδα της τουρκικής προκλητικότητας βρίσκεται η αποφασιστική στάση της Γαλλίας, με τον Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν να δηλώνει την Παρασκευή πως το Παρίσι έθεσε “κόκκινες γραμμές” απέναντι στην Άγκυρα στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς “οι Τούρκοι σέβονται μόνο τις πράξεις και όχι τα λόγια”. Η δε Υπουργός Άμυνας Φλοράνς Παρλί δήλωσε την Κυριακή πως το γαλλικό αεροπλανοφόρο Charles de Gaulle θα τεθεί ξανά σε δράση “στις αρχές Σεπτεμβρίου”, μετά από σημαντική συντήρηση και υγειονομική αναβάθμιση και σύμφωνα με πληροφορίες από τη γαλλική πρωτεύουσα θα αποπλεύσει προς την Ανατολική Μεσόγειο, σε “μη ανακοινώσιμη αποστολή”. Το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε τις δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου “ψευδαισθήσεις μεγαλείου”, και δήλωσε έτοιμη να υπερασπιστεί τα “δικαιώματα της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων”.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δε έχουν το ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε το Σάββατο, ότι η ελληνική Κυβέρνηση βρίσκεται πολύ κοντά σε συμφωνία με τη Γαλλία για την προμήθεια 18 μαχητικών αεροσκαφών τύπου Rafale, ενώ σύμφωνα με άλλες πληροφορίες, ο γαλλικός ναυπηγικός όμιλος Naval Group επανήλθε με βελτιωμένη πρόταση στην υπόθεση της αγοράς από την Ελλάδα δυο φρεγατών Belh@rra. Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες τέλος αναφέρουν πως Ελλάδα και Γαλλία θα ανακοινώσουν συμφωνία αμυντικής συνεργασίας στο περιθώριο της Συνόδου των Επτά Μεσογειακών Κρατών που προβλέπεται να διεξαχθεί τη δεύτερη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου.
Στρατηγική ψυχραιμία από την Αθήνα
Απέναντι στην κλιμάκωση της έντασης από την Τουρκία, η Αθήνα απαντά με στρατηγική ψυχραιμίας και αποφυγής απαντήσεων στις τουρκικές προκλήσεις, που σκοπό έχουν να εγκλωβίσουν την Ελλάδα σε έναν μονόδρομο πολεμικής σύγκρουσης. Η πιο κρίσιμη παράμετρος σε αυτήν τη φάση είναι ο χρόνος, καθώς είναι πλέον φανερό πως ο Τούρκος Πρόεδρος επείγεται δραματικά να επιτύχει κάποια τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο ενόσω βρίσκεται ακόμη στον Λευκό Οίκο ο “φίλος” του Ντόναλντ Τραμπ, και προτού η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας επιδεινωθεί σε βαθμό απαγορευτικό για “γεωπολιτικές περιπέτειες”.
Ήδη τη Δευτέρα επανήλθαν οι ισχυρές πιέσεις στην τουρκική λίρα, μετά και την ανακοίνωση για την πορεία του τουρκικού ΑΕΠ στο 2ο τρίμηνο, με την τουρκική οικονομία να συρρικνώνεται κατά 9,9% σε ετήσια βάση και κατά 11% σε σχέση με το 1ο τρίμηνο της χρονιάς. Το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 24/25 Σεπτεμβρίου είναι πολύ πιθανό να επιβαρύνει σε κρίσιμο βαθμό τη στάση των διεθνών αφορών απέναντι στην Τουρκία.
Δεν μπορεί πλέον να αποκλειστεί το ενδεχόμενο της σύγκρουσης
Στο σημείο που οδηγεί πλέον τα πράγματα η Τουρκία, δεν μπορεί να αποκλειστεί πλέον το ενδεχόμενο όχι μόνο ενός θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο, αλλά ακόμη και μιας πολεμικής σύγκρουσης. Είναι βέβαιο ότι η Αθήνα θέλει να αποφύγει την ένοπλη αντιπαράθεση με την Άγκυρα, καθώς ο χρόνος φαίνεται αυτή τη φορά να κυλά υπέρ της Ελλάδας και όχι εναντίον της. Κανείς όμως δεν μπορεί να προβλέψει τους σχεδιασμούς του Τούρκου ηγέτη, ο οποίος αντιμετωπίζει σοβαρή πτώση της δημοφιλίας του και βρίσκεται προ του φάσματος μιας σημαντικής οικονομικής και νομισματικής κρίσης. Τα μέτωπα που έχει ανοίξει στη Συρία και τη Λιβύη δεν του παρέχουν την ευκαιρία για μια εθνικιστική θριαμβολογία, και έτσι είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποδράσει από τα προβλήματά του προκαλώντας μια σύγκρουση με την Ελλάδα.
Η ελληνική Κυβέρνηση παρατηρεί με έντονο σκεπτικισμό την τουρκική κλιμάκωση και έχει ενημερώσει τους φίλους, εταίρους και συμμάχους ότι η ιδιαίτερα συγκρατημένη στάση που επέδειξε στην περίπτωση του Όρουτς Ρέις, δεν θα μπορέσει να επαναληφθεί στην περίπτωση που η Άγκυρα αποστείλει νοτιοανατολικά της Κρήτης, της Καρπάθου και της Ρόδου κάποιο από τα πλωτά γεωτρύπανα που διαθέτει, ειδικά εάν υπάρξει προσπάθεια γεώτρησης σε απόσταση μικρότερη των 12 ναυτικών μιλίων από τα ελληνικά νησιά.
Σε διπλωματικό δε επίπεδο, τα πράγματα δείχνουν να έχουν βαλτώσει, καθώς η γερμανική πρωτοβουλία δεν έχει αποδώσει ουσιαστικά αποτελέσματα, ενώ και η παρέμβαση του Αμερικανού Πρόεδρου Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται πως ήταν περισσότερο κατευναστικού χαρακτήρα, παρά μια πλήρης διπλωματική πρωτοβουλία. Στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες πάντως θεωρούν ότι τα πράγματα δυσκόλεψαν πολύ μετά την αιφνιδιαστική υπογραφή της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας στις 6 Αυγούστου, η οποία ανέτρεψε με δραματικό τρόπο τη διαδικασία έναρξης του ελληνοτουρκικού διαλόγου, που φέρεται να είχε συμφωνηθεί από την Αθήνα και την Άγκυρα, σύμφωνα με δημοσίευμα της Süddeutsche Zeitung.
Θα ήταν κοινοτοπία θα πει κανείς ότι οι επόμενες εβδομάδες είναι κρίσιμες για τις εξελίξεις στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αφού πλέον τα πάντα μπορεί να αλλάξουν ακόμη και μέσα στις επόμενες ώρες. Με τη διπλωματία πάντως να φαίνεται τελματωμένη, το παίγνιο πλέον φαίνεται να βρίσκεται στην εξαιρετικά επικίνδυνη ισορροπία των στρατιωτικών ασκήσεων και κινήσεων από τις δυο πλευρές και στο ερώτημα εάν ο Ερντογάν θα αποστείλει τελικά πλωτό γεωτρύπανο σε τέτοια απόσταση από την Κρήτη, την Κάρπαθο ή τη Ρόδο, που η ελληνική Κυβέρνηση δεν θα μπορεί πια να μην αντιδράσει δυναμικά.
Ενημέρωση 1 – 1/9/2020 08:40 | Νέα τουρκική Navtex για το Όρουτς Ρέις
Στην έκδοση νέας Navtex προέβη το βράδυ της Δευτέρας η Τουρκία για έρευνες του Όρουτς Ρέις, σε περιοχή της ΑΟΖ Καστελόριζου που φτάνει δυτικά έως τον 28ο παράλληλο και θα διαρκέσει μέχρι τις 12 Σεπτεμβρίου. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου είχε δηλώσει το Σάββατο ότι το τουρκικό ερευνητικό σκάφος θα συνεχίσει τις έρευνές του στην Ανατολική Μεσόγειο για ακόμη 90 ημέρες.
Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε στην νέα τουρκική Navtex με ανακοίνωση όπου αναφέρει τα εξής: “Η Τουρκία συνεχίζει να εκπληρώνει πιστά το ρόλο του ταραξία και του παράγοντα αστάθειας στην περιοχή. Να αγνοεί εκκλήσεις για διάλογο και να κλιμακώνει τις προκλήσεις της. Να αυτοεγκλωβίζεται στα αδιέξοδα των δικών της επιλογών. Να υπονομεύει την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή εξωθώντας τη διεθνή κοινότητα να λάβει μέτρα. Η Ελλάδα δεν εκβιάζεται. Βασιζόμενη αποκλειστικά στο Διεθνές Δίκαιο, στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και στους κανόνες καλής γειτονίας, θα συνεχίσει να επιδιώκει συμφωνίες για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών της με όλες τις χώρες της περιοχής. Kαλούμε την Τουρκία να αποστεί από τα καθημερινά παραληρήματα στα οποία επιδίδεται και να εργαστεί για την ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής.”