Τα έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς όπως τα έζησαν οι πρόγονοί μας

Οι γιορτές από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα ονομάζονται «δωδεκάμερα». Την παραμονή των Χριστουγέννων στα χωριά της Κω ζύμωναν σιταρένιο αλεύρι κι έπλαθαν τα «κουλλούρgια», τις «κουλλούρες» (γιορτινά ψωμιά), τα «ξύσματα» (ψωμιά σιταρένια, ζυμωμένα με ξυσμένη μυζήθρα και μυρωδικά) καθώς και τα «αφρένα» ή «εφτάζυμα» (αρωματισμένα ψωμιά, που το προζύμι τους γίνεται με τον αφρό βρασμένων ρεβιθιών και φύλλων δάφνης). Όλα αυτά τα «Χριστόψωμα» τα άλειφαν με κρόκο αυγού και τα πλούμιζαν  με το χτένι. Ανήμερα τα Χριστούγεννα στα χωριά της Κω, νέοι και γέροι, γυρίζουν παρέες κι επισκέπτονται όλα τα σπίτια του χωριού, για να πουν τα κάλαντα και να ευχηθούν «τ’ αποχρόνου». Το κέρασμα στις επισκέψεις αυτές, εκτός από τα γλυκίσματα (κουραμπιέδες και μελομακάρονα)  είναι το κώτικο κρασί και οι μεζέδες. Τη γαλοπούλα ή  το «πασκάτικο», δηλ. το γουρουνόπουλο, συνήθιζαν να τα σφάζουν, σύμφωνα με το έθιμο, την παραμονή της μεγάλης γιορτής. Λεγόταν πασκάτικο, γιατί τα Χριστούγεννα οι αγρότες της Κω   πάσκαζαν, δηλαδή έτρωγαν το κρέας μετά από σαράντα μέρες νηστείας. Γι’ αυτό και ξεχώριζαν τις ημέρες των Χριστουγέννων από εκείνες της Λαμπρής, όπου εορτάζεται η Ανάσταση του Χριστού, με τη  λαϊκή φράση: «Κάθε Πάσκαν gαι Λαμπρήν»!!!

Ζωντανό, βέβαια, παραμένει ως τις μέρες μας το έθιμο των  καλάντων. Οι νέοι και οι νέες του νησιού ξεχύνονται στους δρόμους και στα σπίτια από το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων, για να τραγουδήσουν με το παραδοσιακό βυζαντινό τους μέλος, εκτός από το γνωστό στο Πανελλήνιο: «Καλήν ημέραν άρχοντες, αν είναι ορισμός σας….» και τα ακόλουθα κάλαντα, κρατώντας στα χέρια το γλυκόηχο τριγωνάκι τους:

Αυτή είναι η ημέρα όπου ήρθε ο Λυτρωτής

                           από Μαριάμ μητέρα εκ Παρθένου γεννηθείς.

                           Άναρχος αρχή λαμβάνει και σαρκούται ο Θεός,

                           ο αγέννητος γεννάται εις την φάτνη ταπεινός.

                           Άγγελοι το νέο λέγουν εις ποιμένας και βοσκούς,

                           ο αστήρ το θαύμα δείχνει εις τους μάγους και σοφούς (δίς).

Και του χρόνου!!!

πηγή