O άγονος τόπος 2.000 στρεμμάτων στη Λέσβο που μετατράπηκε σε εύφορο ελαιώνα με 12 διαφορετικές ποικιλίες ελιάς
Η βιωσιμότητα σε όλο της το μεγαλείο σε ένα νέο οικοσύστημα που φτιάχτηκε εξ αρχής, αντικαθιστώντας το μέχρι πρότινος άγονο τοπίο; Κι όμως συμβαίνει!
Σε ένα ουτοπικό περιβάλλον οι βράχοι θα γινόντουσαν ελιές και οι πέτρες θα μεταμορφωνόντουσαν σε καρπούς τόσο θρεπτικούς που ακόμη και τα πουλιά από τα γειτονικά νησιά θα μετανάστευαν για να τους απολαύσουν. Σε αυτές τις σκιές των ελαιόδεντρων θα ερχόντουσαν ξανά να κρυφτούν οι αλεπούδες και οι νυφίτσες θα έκοβαν βόλτες τη νύχτα στους λοφίσκους, ανάμεσα στα ελαιόδεντρα, στους παραθαλάσσιους αμάραντους, στους ημίθαμνους ελίχρυσους και στα αυτοφυή άγρια καρότα.
μια «πράσινη» επένδυση δημιουργεί ένα νέο οικοσύστημα και δίνει ζωή στην μέχρι πρότινος άγονη γη, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα την ποιότητα της υπάρχουσας βιοποικιλότητας
Όμως, γιατί να μοιάζει αυτό το σκηνικό, ουτοπικό; Στη δυτική πλευρά της Λέσβου, στη χερσόνησο του Σιγρίου, μια «πράσινη» επένδυση δημιουργεί ένα νέο οικοσύστημα και δίνει ζωή στην μέχρι πρότινος άγονη γη, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα την ποιότητα της υπάρχουσας βιοποικιλότητας.
Πώς η «πράσινη» επένδυση μετασχηματίζει έναν άγονο τόπο
Ενώ η υπερθέρμανση του πλανήτη χτυπάει κόκκινο, οι πυρκαγιές αυξάνονται ολοένα και περισσότερο και η ερημοποίηση μοιάζει να μην είναι προϊόν επιστημονικής φαντασίας, την ίδια στιγμή, στον ελαιώνα του Σιγρίου, κόντρα στα σημεία των καιρών, το αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα μετατρέπεται σε θετικό.
40.000 νεαρά ελαιόδεντρα, 20.000 καρποφόρα και καλλωπιστικά δέντρα μετασχηματίζουν το άγονο τοπίο μίας έκτασης 2.000 στρεμμάτων.
Γεωλογική Κληρονομιά
Βρισκόμαστε στο δυτικό μέρος της Λέσβου, στην περιοχή του παραθαλάσσιου χωριού Σίγρι, στο μέρος που διαθέτει τον μοναδικό πλούτο τοπίων φυσικού κάλους. Ολόκληρη η Λέσβος έχει ενταχθεί στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO, ειδικά όμως στο Σίγρι δεσπόζει το μοναδικό τεκμήριο γεωλογικής ιστορίας, το Απολιθωμένο Δάσος που έχει κηρυχθεί «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης».
Η βιωσιμότητα σε όλο της το μεγαλείο σε ένα νέο οικοσύστημα που φτιάχτηκε εξ αρχής, αντικαθιστώντας το μέχρι πρότινος άγονο τοπίο
Ο λεσβιακός ελαιώνας αναπτύσσεται σε κατάλληλες μικροκλιματικές συνθήκες (έδαφος και υγρασία) καλύπτοντας λόφους και πλαγιές, στηριζόμενος σε ξερολιθικές αναβαθμίδες, μιας ακόμα πολιτιστικής κληρονομιάς
Η γη των αντιθέσεων: Από τους καταπράσινους ελαιώνες στα ηφαιστειακά οικοδομήματα
Αν κοιτάξουμε από ψηλά τη Λέσβο, παρατηρούμε ότι η μισή νήσος είναι καταπράσινη από την κυριαρχία του ελαιώνα και την πυκνή βλάστηση που καταλήγει κυριολεκτικά στη θάλασσα. Ο λεσβιακός ελαιώνας αναπτύσσεται σε κατάλληλες μικροκλιματικές συνθήκες (έδαφος και υγρασία) καλύπτοντας λόφους και πλαγιές, στηριζόμενος σε ξερολιθικές αναβαθμίδες, μιας ακόμα πολιτιστικής κληρονομιάς. Ιστορικά, η καλλιέργεια της ελιάς έχτισε μία μεγάλη βιομηχανική δύναμη που αποτελείται από παραδοσιακά ελαιοτριβεία, μυλόπετρες, τυποποιητήρια και αποθήκες, κάποια από αυτά με μοναδική αρχιτεκτονική αξία και, τα περισσότερα από αυτά, πλέον, να χαρακτηρίζονται μνημειακά.
Αντίθετα, η άλλη μισή νήσος, προς τα δυτικά, από τις κορφές έως τα παράλια είναι γυμνή από βλάστηση και μοιάζει άγονη. 17 εκατομμύρια χρόνια πριν, η ηφαιστειακή δραστηριότητα προκάλεσε εξαλλοίωση των πάντων, η λάβα στο πέρασμά της δημιούργησε εντυπωσιακούς σχηματισμούς, αφήνοντας τελικά αργιλικής σύστασης πετρώματα. Ταξιδεύοντας οδικώς από την Άντισσα, με κατεύθυνση προς το Σίγρι, παρατηρούμε κατά τόπους τα φυσικά μνημεία των απολιθωμένων κορμών δέντρων, χαμηλή βλάστηση από φρύγανα, μικροβότανα και σπάνιες άγριες ορχιδέες, στοιχεία που, στο σύνολό τους, δίνουν επάξια τον τίτλο: «βοτανικός παράδεισος του Αιγαίου».
Έτσι λοιπόν, έχουμε μισό νησί πράσινο στις αποχρώσεις της ελιάς και μισό καφετί στις αποχρώσεις της πέτρας. Ή τουλάχιστον μέχρι πρότινος, διότι τα τελευταία 15 χρόνια με τον ελαιώνα που αναπτύσσεται στη χερσόνησο του κτήματος Φάρος, τα χρώματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Όλο το τοπίο μεταμορφώνεται και ζωντανεύει ξανά, εκατομμύρια χρόνια μετά.
Γεωτουρισμός και Γεωοικολογία
O γεωτουρισμός (geotourism) εκφράζει την εμπειρία του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου σε αντίθεση με τον κοινό αστικοποιημένο τρόπο ζωής. Πρόκειται για ένα σύγχρονο φαινόμενο που έχει αρχίσει να γίνεται γνωστό σε παγκόσμιο επίπεδο, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και αποτελεί ένα νέο παράγοντα στην τουριστική βιομηχανία. Ως εκ τούτου, τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε μια ελκυστική ιδέα, προσελκύοντας τουρίστες από διαφορετικά προφίλ και ενδιαφέροντα, ιδιαίτερα σε σχέση με την τουριστική βιομηχανία και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις. Η αυξανόμενη ζήτηση για «γεω-» έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη αξιοθέατων που βασίζονται σε γεωλογικούς σχηματισμούς όπως σπήλαια, ηφαιστειακούς κρατήρες, ιαματικές πηγές, πετρώματα και καταρράκτες. Αυτοί οι πόροι που μετατράπηκαν σε προϊόντα τουρισμού, έχουν μετατρέψει πολλές περιοχές σε μοναδικούς γεωτουριστικούς προορισμούς και σε ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση και τη φροντίδα τους, καλύπτοντας θέματα όπως η βιωσιμότητα, οι επιπτώσεις και άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα. Μια τόσο σημαντική προσπάθεια για την πλανητική και την ανθρώπινη υγεία, εξελίσσεται στο Σίγρι.
τα τελευταία 15 χρόνια με τον ελαιώνα που αναπτύσσεται στη χερσόνησο του κτήματος Φάρος, τα χρώματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Όλο το τοπίο μεταμορφώνεται και ζωντανεύει ξανά, εκατομμύρια χρόνια μετά.
Μικροκλίμα
Σε αυτό τον άξονα εντάσσεται το γεωτουριστικό ενδιαφέρον του Σιγρίου, με τον απέραντο ελαιώνα του κτήματος Φάρος να δημιουργεί ένα πρωτοφανές, μοναδικό μικροκλίμα. Ο θαλασσινός αέρας και η αλμύρα του Αιγαίου, τα φύκια, τα ηφαιστειακά πετρώματα, οι μικροί αμμόλοφοι, τα πουλιά που πετούν από και προς τη βραχονησίδα Νησιώπη, όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργούν ένα σπάνιο βιοκλιματικό φαινόμενο. Ένα μικροκλίμα που διαμορφώνεται σε συνάρτηση με τον υψηλό βαθμό δυσκολίας ως προς την καλλιέργεια των ελαιόδεντρων. Πρόκειται για μία μεγάλη πρόκληση του Αντώνη Τιρπιντήρη και της οικογένειάς του που μέσω της πράσινης επένδυσης, έχει βάλει στοίχημα να αναβαθμίσει τον τόπο καταγωγής του και να αφήσει μια ανεκτίμητη κληρονομιά στο μέλλον των επόμενων γενεών.
12 διαφορετικές ποικιλίες ελιάς
Σε μία έκταση 2.000 στρεμμάτων, ανάμεσα στα βράχια, στις παραλίες και στους λοφίσκους, καλλιεργούνται – χωρίς βίαιες παρεμβάσεις στο φυσικό ανάγλυφο, με γραμμική φύτευση, 40.000 ελαιόδεντρα, ενώ τα 20.000 διαφορετικά είδη δέντρων που το περιβάλλουν λειτουργούν ενισχυτικά, όχι μόνο για τον καλλωπισμό, αλλά κυρίως για την προστασία και την ενδυνάμωση της βιοποικιλότητας. Στον ελαιώνα του κτήματος Φάρος, καλλιεργούνται 12 διαφορετικά είδη ελαιόδεντρων από τοπικές, ελληνικές και διεθνείς ποικιλίες όπως είναι οι: Αδραμυττινή, Κολοβή, Κορωνέικη, Καλαμών, Χαλκιδικής, Μαυροέλια, Arbequina, Frantoio, Leccino, Aricombi, Picual και Μελολιά.
Στον ελαιώνα του κτήματος Φάρος, καλλιεργούνται 12 διαφορετικά είδη ελαιόδεντρων από τοπικές, ελληνικές και διεθνείς ποικιλίες όπως είναι οι: Αδραμυττινή, Κολοβή, Κορωνέικη, Καλαμών, Χαλκιδικής, Μαυροέλια, Arbequina, Frantoio, Leccino, Aricombi, Picual και Μελολιά
Ένα βιώσιμο Οικοσύστημα σε ερημοποιημένη περιοχή
Στο κτήμα Φάρος οι ρίζες της ελιάς αναζωογονούν το έδαφος, το σταθεροποιούν και το κάνουν γόνιμο, ενώ δεν επιβαρύνεται με τη χρήση χημικών λιπασμάτων. Αντίθετα, συλλέγουν τοπικά φυσικά υλικά από ζωικά υποπροϊόντα, υλικά που προέρχονται από το κλάδεμα των δέντρων καθώς και θαλάσσια φύκια (θαλάσσιο αγγειόσπερμο – Posidonia oceanica) για να παράγουν κομπόστ με το οποίο στη συνέχεια τρέφονται τα δέντρα. Με αυτόν τον τρόπο, οι φυσικοί πόροι επιστρέφουν στη γη και ενισχύουν το έδαφος. Το λίπασμα που προέρχεται από τα φύκια δεν είναι μόνο βιολογικό, προέρχεται από βιώσιμη πηγή και μπορεί να συλλεχθεί χωρίς να βλάπτει το περιβάλλον. Τα ιχνοστοιχεία που εντοπίζονται στα οργανικά λιπάσματα φυκιών περιλαμβάνουν μαγνήσιο, κάλιο, ψευδάργυρο, σίδηρο και άζωτο, στοιχεία που είναι ευεργετικά για τα ελαιόδεντρα καθώς παρέχουν τα βασικά συστατικά που χρειάζονται κατά τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Έτσι, αυτό που αφαιρείται από την ατμόσφαιρα, επιστρέφει στο έδαφος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μαζί με τα 40.000 ελαιόδεντρα, έχουν επιλέξει προσεκτικά την παράλληλη ανάπτυξη άλλων ποικιλιών δέντρων που αποτελούν ιδανικούς συντρόφους της ελιάς, όπως φοίνικες, πεύκα, κυπαρίσσια, αλμυρίκια, βελανιδιές, ευκάλυπτους, ροδιές, συκιές, jojobas, Elaeagnus umbellata, λωτούς, καρυδιές και φιστικιές.
Ελαιοτουρισμός: Η Ελιά επανασυνδέει τον άνθρωπο με τη φύση
Στο πέρασμα των αιώνων, η παραγωγή ελαιολάδου έχει δημιουργήσει μια σειρά από τεχνικές, συνήθειες, τελετουργίες και πεποιθήσεις που χαρακτηρίζουν τη φύση και την καθημερινότητα. Αυτές οι εκδηλώσεις, που συνθέτουν τον πολιτισμό της ελιάς, διατηρούνται ακόμα και σήμερα προσπαθώντας να προσαρμοστούν σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, πιο αυτοματοποιημένο και βιομηχανοποιημένο σε σχέση με το παρελθόν, αλλά εξίσου αυθεντικό και μεσογειακό. Αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού αποτελεί και η σύνδεση των επιστημών με την ελιά όπως είναι η περίπτωση της ιατρικής με τα ελαιόλαδα που φέρουν επίσημα ισχυρισμούς υγείας (EU 432/2012), η σωματική ευεξία που προάγει τη σωστή φροντίδα του σώματος καθώς και η εμπειρία της γεύσης αλλά και φυσικά η γαστρονομία. Άλλωστε το ελαιόλαδο έχει εξέχουσα θέση στην πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής.
Αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά ενισχύονται μέσα από μία σειρά οργανωμένων δράσεων που προγραμματίζονται στον ελαιώνα του κτήματος Φάρος που πληροί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για ξεκούραστους περιπάτους και πεζοπορία με θέα στον απέραντο ορίζοντα του Αιγαίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σύνδεση της γης, των δέντρων και της θάλασσας έχουν ηρεμιστικές ιδιότητες.
Το 2021 ξεκίνησε η λειτουργία του του ελαιουργείου εντός του ελαιώνα
Η τεχνολογία της Ελιάς
Το 2021 ξεκίνησε η λειτουργία του ελαιοτριβείου εντός του ελαιώνα, σε ένα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής κτίσμα με πέτρες και άλλα φυσικά υλικά που βρίσκονται αποκλειστικά στο νησί. Πρόκειται για ένα από τα τρία «έξυπνα» ελαιοτριβεία που λειτουργούν στην Ευρώπη και στο οποίο καινοτομούν εφαρμόζοντας γραμμική παραγωγή αντί της παραγωγής κατά παρτίδες. Το ελαιοτριβείο αναγνωρίζει αυτόματα την ποικιλία της ελιάς και τον βαθμό ωρίμανσης, εφαρμόζοντας τις βέλτιστες συνθήκες παραγωγής. Οι υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις έχουν τη δυναμικότητα να μεταποιούν 75 τόνους ελαιόκαρπου ανά ημέρα. Για τη διασφάλιση της ποιότητας, πραγματοποιούνται λεπτομερείς χημικές αναλύσεις στο ιδιόκτητο χημείο όσο και από διαπιστευμένα εργαστήρια, σε διάφορα στάδια της παραγωγής με συγκεκριμένες παραμέτρους και εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας για κάθε παρτίδα.
Στον κεντρικό χώρο του ελαιοτριβείου, λειτουργεί πλήρως εξοπλισμένη αίθουσα για οργανωμένες γευσιγνωσίες ελαιολάδου με εισηγήσεις από πιστοποιημένους δοκιμαστές, μέλη της ομάδας
Γευσιγνωσίες
Στον κεντρικό χώρο του ελαιοτριβείου, λειτουργεί πλήρως εξοπλισμένη αίθουσα για οργανωμένες γευσιγνωσίες ελαιολάδου με εισηγήσεις από πιστοποιημένους δοκιμαστές, μέλη της ομάδας. Υπάρχει οπτικοακουστικό υλικό με την ιστορία του νησιού, την ιδιαιτερότητα του Σιγρίου και τον μετασχηματισμό του οικοσυστήματος. Οι επισκέπτες μπορούν να ξεναγηθούν στις εγκαταστάσεις, να περπατήσουν ανάμεσα στις δεξαμενές και να εμφιαλώσουν το δικό τους εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο.
Τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα
Σε κάθε δεξαμενή του ελαιοτριβείου συντηρείται, σε ιδανικές συνθήκες, κάθε ποικιλία και ποιότητα ελιάς ξεχωριστά. Αυτή η μέθοδος δίνει τη δυνατότητα να τυποποιούνται εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα ανάλογα με τις γευστικές προτιμήσεις των καταναλωτών, είτε αφορά σε μονοποικιλιακές εμφιαλώσεις είτε σε πολυποικιλιακές.
Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα σημαντική η δημιουργία πολυποικιλιακών εξαιρετικών παρθένων ελαιόλαδων (blending) καθώς δημιουργεί προϊόντα με ισορροπημένο, γευστικό και εξαιρετικά νόστιμο προφίλ.
Εκτός από τις μονοποικιλιακές ετικέτες, οι δημοφιλέστερες εμφιαλώσεις Ol’eve είναι οι:
– Organic Special Selection που αποτελείται από Αδραμυτιανή και Κολοβή με ήπια χαρακτηριστικά, αρωματικό φρουτώδες προφίλ.
– Faros Sigri Organic από Αδραμυτιανή, Κολοβή, Κορωνέικη, Καλαμών, Χαλκιδικής, Μαυροέλια, Arbequina, Frantoio, Leccino, Aricombi, Picual και Μελολιά με σύνθετο φρουτώδες και αρωματικό προφίλ, ισορροπημένη πικρή και πικάντικη γεύση, μέτρια προς έντονη.
– Limited-edition Early Harvest Health Claim, προϊόν με πιστοποιημένο ισχυρισμό υγείας που συλλέγεται πρώιμα και συγκεντρώνει υψηλή περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες όπως η υδροξυτυροσόλη, η ελαιοκανθάλη και η ολεασίνη, με βάση αναλύσεις από διαπιστευμένα εργαστήρια. Με πράσινα φρουτώδη αρώματα, ισχυρά πικρά και πικάντικα στο γευστικό προφίλ.
– Special Selection ΠΓΕ που προέρχεται από τις δύο τοπικές ποικιλίες ελιάς της Λέσβου, την Αδραμυτιανή και την Κολοβή και έχει λάβει την ετικέτα Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ).
τυποποιούνται εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα ανάλογα με τις γευστικές προτιμήσεις των καταναλωτών, είτε αφορά σε μονοποικιλιακές εμφιαλώσεις είτε σε πολυποικιλιακές
Ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας
Στο γενικότερο πλαίσιο ενίσχυσης της τοπικής κοινωνίας, η οικογένεια Τιρπιντήρη συνεργάζεται με τους αγρότες της ευρύτερης περιοχής προκειμένου να παράγει, τυποποιεί και εξάγει άλλα τοπικά παραγόμενα προϊόντα όπως είναι το αλάτι από τον Κόλπο της Καλλονής. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι το κτήμα και το ελαιοτριβείο είναι επισκέψιμα όλο το χρόνο, κατόπιν ραντεβού και μπορούν να φιλοξενηθούν οργανωμένα γκρουπ, σχολικές εκδρομές, περιβαλλοντικές, πολιτιστικές και γαστρονομικές εκδηλώσεις.
Υιοθεσία Ελιάς
Και όπως πάντα, το καλύτερο μένει για το τέλος. Το κτήμα Φάρος υποστηρίζει με χαρά την υιοθεσία ελιάς. Με αυτή τη δράση συνδέεται ο επισκέπτης με τον ελαιώνα, ευαισθητοποιείται περιβαλλοντικά και δημιουργείται μια δυνατή σχέση φροντίδας και εξάρτησης που έχει απώτερο σκοπό την ενεργή συμμετοχή στην αειφορία του φαινομένου.
info
Sigri Olive Mill, Σίγρι, Λέσβος, www.sigriolivemill.health
Φωτογραφίες: Μαρία Καρδαμένης, Γιάννα Μπαλαφούτη, Sigri Olive Mill
ΓΙΑΝΝΑ ΜΠΑΛΑΦΟΥΤΗ olivemagazine