Σήμερα, την Β΄ Κυριακή των Νηστειών, η αγία Εκκλησία μας, προβάλλει τη μορφή ενός μεγάλου νηπτικού και θεολόγου Πατέρα, του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Πραγματικά, όσο κανείς άλλος, αυτός ο ιερός Πατήρ είναι ο εκλεκτότερος και ευγλωττότερος «κήρυξ της χάριτος και του φωτός», τόσο απαραίτητος και αναγκαίος για την απρόσκοπτη πορεία μας μέσα στον κόσμο και για τον από μέρους μας βαθύτερο ενστερνισμό των αληθειών της Ορθόδοξης Πνευματικότητας.
[sc name=”glyka-toy-koytalioy” ][/sc]
Το βασικό και κύριο χαρακτηριστικό της «κοιλάδας του κλαυθμώνος» που ζούμε όλοι μας, δηλαδή του κόσμου τούτου του ψεύτη και απατεώνα, είναι το πνευματικό σκοτάδι, ο ζόφος των παθών και η καταχνιά των ψυχών· η τραγική έλλειψη φωτός είναι στην ουσία και τεκμηριωμένα η απουσία αγάπης και αλήθειας από τη ζωή μας, η απουσία της αγάπης και της αλήθειας του Θεού. Πορευόμαστε εν πολλοίς μέσα στο σκοτάδι, συμπορευόμαστε με μια φρικτή τυφλότητα και, παρόλα αυτά, δεν επιθυμούμε και δεν ποθούμε το Φως του Χριστού, γιατί είμαστε δεμένοι με την πονηρία των έργων, όντες, δυστυχώς, θλιβεροί υποδοχείς των δαιμονικών ενεργειών που εισέρχονται συνεχώς μέσα μας, φυγαδεύοντας κάθε φέγγος της Χάριτος από την καρδιά μας.
Το Άκτιστο Φως του Χριστού δεν είναι φαντασία, δεν είναι εικασία, δεν είναι εύρημα, δεν είναι θεώρημα, δεν είναι ανάπτυξη και διατριβή, δεν είναι λόγος, δεν είναι θέμα λόγου, δεν είναι αξίωση και βραβείο, δεν είναι θρησκευτικό παραμύθι και εύκολο αφήγημα. Είναι το Φως που βρήκαν, ως ανέλπιστη δωρεά και αποκάλυψη, με την πείρα, την εμπειρία και τη ζωή τους, όλοι οι άγιοι και οι αγωνιστές της Πίστεως· είναι το Φως που περιέπει και θάλπει ευγενώς όλα τα κατά Χριστόν έργα μας, όλες τις διαθέσεις μας, όλη την άσκηση και τον αγώνα μας· σ’ έναν αγώνα, που εμφορείται από τον διαρκή πόθο να αγαπήσουμε και να αρέσουμε στον Θεό και, μάλιστα, όσο είναι δυνατόν από τη μεριά μας να ομοιωθούμε ενθεωτικά προς Αυτόν· είναι το Φως των Πατέρων, των Ασκητών, των Ευχετών, των Ησυχαστών· είναι το Φως του Παραδείσου· της πείρας και της μέθεξης των μετανοούντων, των ελεούντων, των αγαπώντων, των καθαρμένων, των φωτισμένων, των θεωμένων.
Γι’ αυτό το υπερούσιο και υπερκόσμιο Φως, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, πέρασε όλη του τη ζωή με αμείωτη και αμετεώριστη προσευχή, με νηστεία, με ανεκδιήγητες στερήσεις, με ιερές μεθέξεις, με τιτάνιους αγώνες που σφράγισαν, διατράνωσαν και πιστοποίησαν την παντοτινή αλήθεια αυτού του Θαβωρείου Φωτός, που είναι το Άκτιστο Φως που απαυγάζεται από αυτό το Πρόσωπο του Ζώντος Χριστού.
Οι αιρετικοί, όσο και να θέλουν να ονομάζονται χριστιανοί, ωστόσο στερούνται σοβαρά της εμπειρικής αλήθειας αλλά και της γεύσεως αυτού του Φωτός και, έτσι, δεν μπορούν, λόγω της ανεπαίσθητης γι’ αυτούς ζοφερότητας της κατάστασής τους, να δεχθούν, να οικειοποιηθούν και να αφομοιώσουν μέσα στην καρδιά τους το ανέσπερο Φως της Χάριτος. Δεν εξαιρούμε εμείς αυτούς από τη μέθεξη του αιωνίου Φωτός· εξαιρούνται αυτοί από των φωτιστικών μυστικών εμπειριών των Αγίων και της Εκκλησίας των Αγίων με τις διάφορες προλήψεις, τις πλάνες και τις κακοδοξίες που διατηρούν αυτοί κατά κανόνα άσβεστες και αμετάκλητες από την καρδιά τους, παγιώνοντας ταυτόχρονα έτσι την πνευματική τους τυφλότητα. Αν η προσωπική μας θέση και έκφραση, αν η προσωπική μας εμβίωση περί των δογμάτων–αποκαλύψεων του Θεού στερούνται ή αποκλίνουν της θείας αληθείας, είναι εκ των πραγμάτων αδύνατη από μας κάθε απλανή ιδέα, κάθε καθαρή γεύση και αληθινή συνάντηση με το ανέσπερο αιώνιο Φως του Χριστού. Το φως του Χριστού δεν στέφει και πολύ περισσότερο δεν δικαιώνει ποτέ την ανθρώπινη πλάνη, τους ανθρώπους που Το αμαυρώνουν και Το αδικούν με την τυφλότητα του εγωισμού και της υπερηφάνειας τους.
Για όλα αυτά τα κεφαλαιώδη ζητήματα ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, θυσίασε τον εαυτό του σε θαυμαστούς, ισόβιους και μακρούς αγώνες, σε μεγάλες ενστάσεις και πάλες εναντίον των βαρλααμιστών αιρετικών, εκείνων των συμβατικών και χλιαρών πιστών που δεν γνώριζαν τι –ή μάλλον Ποιον Θεό– πιστεύουν, εκείνων των ανθρώπων που ζούσαν το μυστήριο και το κάλλος της πίστεώς μας πολύ φτωχά και επιδερμικά: στην περιοχή του ανεπαρκούς εγκεφάλου τους, με τη παιδαριώδη νοησιαρχία των φρούδων στοχασμών τους. Ασφαλώς ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς έγινε ο ασυγχώρητος εχθρός τους, όταν κατέδειξε καθαρά και σθεναρά από τη μία το μέγεθος της ασοφίας των δήθεν φιλοσόφων, των πολέμιων των Ησυχαστών, και από την άλλη το βάθος και το μεγαλείο της ζωής της Προσευχής, της Νήψης, της Ησυχίας, της θεοφόρας ζωής που πηγάζει από τη μακαρία και άρρητη ένωση με τον Θεό, της ζωής που αρνούνταν στο τέλος να την αντιληφθούν και να τη δεχθούν, ποιοι άραγε; Οι οπαδοί μιας πίστης που δεν είναι πίστη, αλλά διανοιοκεντρική παρατήρηση και αναιμικός στοχασμός. Ο Πρώτος Νους, ο Θεός, είναι αδύνατο να γίνει παιγνιώδες αντικείμενο της διανοίας των ανθρώπων που πιστεύουν εγκεφαλικά. Το ψέμα αυτής της αναπηρικής όσο και τραγικής «πίστης» πλάνεψε σαρωτικά το τότε θρησκευτικό και πολιτικοκοινωνικό σύστημα της εποχής. Ο ίδιος ο θεοφόρος Πατήρ, πιστός στα ουράνια βιώματά του, βρέθηκε μόνος, στο περιθώριο του μίσους των αθεολόγητων και θεομάχων· διώχθηκε, αφορίστηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε, αιχμαλωτίστηκε ακόμη και από τους σελτζούκους οι οποίοι ζητούσαν λύτρα για την απελευθέρωσή του· αλλά πάντα ακατάβλητος, εδραίος και ανδρείος, άντεξε κάθε μαρτύριο, διωγμό και υπονόμευση, ακροώμενος τη φωνή της ανάγκης της Εκκλησίας, βγήκε με τόλμη και θάρρος μπροστά και, με τη δύναμη του υπερκόσμιου Φωτός που ενοικούσε βαθιά μέσα του, νίκησε μια για πάντα· και μαζί του νίκησε σύμπασα η φωτοφόρα Ορθοδοξία καθώς και τα φωτόμορφα τέκνα της Εκκλησίας.
Με τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, γνωρίζουμε την αξία και τη δύναμη της Ευχής –το κομποσχοίνι δεν είναι φετίχ και αντικείμενο επίδειξης, δεν το έχουμε για να μουδιάζει τα νεύρα μας και να κοιμίζει τις τυραννικές μας ιδέες, αλλά για να ανασταίνει κυριολεκτικά τις ψυχές μας· με τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, αναπολούμε την ιερή και πολύτιμη ησυχία της καρδιάς μας, μέσα στην οποία εκφράζεται αγαπητικά η πιο γλυκιά μεταρσίωση της λατρείας μας –γιατί, αν δεν έχουμε ησυχία στο νου, ησυχία στην καρδιά και ησυχία στη λατρεία μας, δεν θα μπορούμε ποτέ να κατανυχθούμε και να αισθανθούμε το θείο· με τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, αρχίζουμε νύχτα-μέρα και μέρα-νύχτα, να παλαβώνουμε και να μεθάμε για τον Θεό που άλλοτε μας κρύβεται και άλλοτε μας προσκαλεί δυναμικά στην αγάπη Του· με τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, αρχίζουμε επιτέλους να αισθανόμαστε γόνιμα και λυσιτελώς το απαίσιο σκοτάδι των πολλών και αμέτρητων αμαρτιών μας, να στεκόμαστε όρθιοι και με ιερή ελπίδα μπροστά στη θεία αγάπη, και, μιμούμενοι όσο μπορεί ο καθένας τον ιερό Πατέρα μας, να φωνάζουμε με ασίγαστο παλμό, με στεντόρειο πόθο, με ελπίδα και με ζέση καρδιάς: «Φώτισόν μου το σκότος! Φώτισόν μου το σκότος!».
Και όλη η αθεώρητη υπομονή, η απαντοχή, η καρτερία, η προσμονή, η σιωπή, η θλίψη, η άσκηση, η συντριβή και το μαρτύριο γι’ αυτό το παμπόθητο Φως δεν προδίδει ποτέ κανέναν και καμιά καρδιά. Έρχεται μυστικά, δίχως γδούπο, δίχως θόρυβο, δίχως κατηγοριοποίηση, δίχως σχόλιο και παρατήρηση. Έρχεται και θα έρθει, αρκεί εμείς να μη παύσουμε να ζούμε με ταπείνωση, με ευχή, με πίστη, ευσέβεια, φόβο και πόθο Θεού.
Αυτή την πανώρια Πατερική μορφή, τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά τον Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, και το σπάνιο παράδειγμα του φιλοκαλικού τρόπου και του προσευχητικού ήθους που αυτή σκορπάει με παραδείσια χάρη προς όλους τους πιστούς, ας την εγκολπωθεί το είναι μας και η ψυχή μας στον αγώνα και στις διάφορες αντιξοότητες που συναντάμε κάθε ώρα και στιγμή, κάθε στιγμή της στιγμής.
Μαζί με τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, καταλαβαίνουμε ότι η Ορθοδοξία δεν είναι ένα ευτελές σύστημα μιας χιλιοειπωμένης και βαρετής θεωρίας, μια ανέξοδη και εύκολη ηθική που εφησυχάζει ή φαρισαιοποιεί πολλούς, αλλά η ζωή και η μέθεξη, ο τρόπος και ο βίος, η συγκλονιστική εμπειρία εκείνου του Φωτός που συνοδεύει την αισθαντική και απόρρητη εγγύτητα του Θεού προς εμάς, όταν έρχεται νοερά και αισθαντικά ο Γλυκύς Ιησούς Χριστός και γίνεται, με τον τρόπο που μόνο Εκείνος γνωρίζει, ο πανεράσμιος ένοικος της καρδιάς μας.
Οι πρεσβείες του μεγάλου Αγίου, του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, να συνοδεύουν την καρδιά μας, να μας ενισχύουν στον αγώνα μας και να φρουρούν ολάκερη τη ζωή μας. Το «Φώτισόν μου το σκότος!», η δική του θεοδιψιακή προσευχή να γίνει για μας ιερός πλοηγός και ευλαβική πυξίδα που θα μας βγάλει και θα μας βγάζει συνεχώς από τα χίλια-δυο ανείπωτα σκοτάδια που σπαράζουν, διχάζουν και τελματώνουν το είναι μας. Αμήν. Γένοιτο.