«Η Εκκλησία αρνείται ότι είναι αξιοπρεπές για τον κεκοιμημένο άνθρωπο να καεί σε κλίβανο και να θρυμματισθεί σε μίξερ…»
α) Στήν πρώτη φάση ὁ νεκρός εἰσέρχεται σέ κλίβανο καί μετά τήν καύση τοῦ σώματος του δέν ἀπομένει ἡ τέφρα, ἀλλά ὁ ἀνθρώπινος σκελετός
Ὅ,τι δηλαδή θα ἀπέμενε καί μετά την ταφή στό κοιμητήριο. Ἐνίοτε, κατά τήν διάρκεια τῆς καύσης, ὁ ὑπάλληλος τοῦ ἀποτεφρωτηρίου ἀνοίγει τόν κλίβανο καί μέ σιδερένια ἐργαλεῖα σπάει τά ὀστά τοῦ νεκροῦ σέ μικρότερα τμήματα.
β) Στήν δεύτερη φάση συλλέγονται τά ὀστά ἀπό τόν κλίβανο καί ρίχνονται σέ μίξερ (σπαστήρα ὀστῶν, cremulator). Τό μίξερ κονιορτοποιεῖ τόν σκελετό καί τόν μετατρέπει σέ σκόνη. Ἡ σκόνη συλλέγεται σέ δοχείο («τεφροδόχο») καί παραδίδεται στούς οἰκείους τοῦ νεκροῦ.
Ἐπομένως, ὅταν σήμερα γίνεται λόγος γιά «ἀποτέφρωση», δέν κυριολεκτεῖται ὁ ὅρος. Οὔτε οἱ συγγενεῖς παραλαμβάνουν τήν «τέφρα» του νεκροῦ ἀπό τό ἀποτεφρωτήριο. Αὐτό πού παραλαμβάνουν δέν εἶναι τό προϊόν τῆς καύσης (τέφρα, στάχτη), ἀλλά ἡ σκόνη (τρίμματα) ἀπό τά ὀστά τά ὁποῖα ρίχθηκαν σέ σπαστήρα ὀστῶν (μίξερ) μετά τήν καύση.
Ἀπό τήν ἄποψη αὐτή, ἡ σύγχρονη «ἀποτέφρωση νεκρῶν» δέν διαφέρει καί πολύ ἀπό τήν «ἀνακύκλωση ἀπορριμμάτων».
Εἶναι σαφές ὅτι, τουλάχιστον γιά τό ἦθος τῆς Ἐκκλησίας μας, αὐτή ἡ διαδικασία μηχανικοῦ ἀφανισμοῦ τοῦ σώματος δέν τιμᾶ τόν νεκρό.
Ἡ Ἐκκλησία ἀρνεῖται ὅτι εἶναι ἀξιοπρεπές γιά τόν κεκοιμημένο ἄνθρωπο νά καεῖ σέ κλίβανο καί νά θρυμματισθεῖ σέ μίξερ… Ἡ Ἐκκλησία ἀρνεῖται τήν καύση, ἐπειδή ἀρνεῖται τό ἀμετάκλητο ἀνθρώπινο τέλος καί τήν βία πρός τό ἀνθρώπινο πρόσωπο.
Εἶναι τραγικό νά καῖμε καί νά κονιορτοποιοῦμε ὅ,τι ἔχει ἀληθινή ἀξία. Ἡ Ἐκκλησία ἐπιλέγει καί ἐφαρμόζει τήν ταφή, διότι σέβεται τό σῶμα τοῦ κεκοιμημένου ἀνθρώπου, ἔχει πίστη καί ἐλπίδα στό αἰώνιο μέλλον καί ἀναθέτει στήν φύση τήν εὐθύνη τῆς φθορᾶς τοῦ φυσικοῦ παρόντος τοῦ ἀνθρώπου.’’
Δείτε τι έλεγε ο Άγιος Γέροντας Παΐσιος για την καύση των νεκρών
Ήρθε εδώ κάποιος, καθηγητής Πανεπιστημίου, και μου λέει ότι σκέφτονται στα σοβαρά να καίνε τα οστά των νεκρών, γιατί δεν υπάρχει χώρος. —Βρε, του λέω, τι δεν υπάρχει χώρος; Τόσα ρουμάνια έχει η Θεσσαλονίκη!! Ολόκληρος Χορτιάτης! Γέμισε ένα νεκροταφείο, μετά 3-4 χρόνια, φτιάχνεις άλλο ένα πιο πέρα. Τι γέμισαν τα βουνά παντού με πολυκατοικίες;
—Μου λέει και εξ απόψεως υγιεινής! Τι εξ απόψεως υγιεινής, που έχετε βρωμίσει όλο τον κόσμο, που βρωμίσατε τη θάλασσα στη Θεσσαλονίκη και αλλού, ενώ τα οστά είναι πλυμένα, καθαρισμένα! Λίγο σεβασμό. Αλλά αυτοί πάνε να εξευτελίσουν τον άνθρωπο, να τον κάνουν να μην αξίζει τίποτα. Να τον ξεκόψουν από τη ρίζα του, από τους προγόνους του, από την παράδοσή του, να τον αφήσουν μόνο και έρημο, να καταστρέψουν τη μνήμη του, τη σύνδεσή του με τους προηγούμενους, με τις αξίες και τη ζωή των προγόνων, για να τον κάνουν μετά ό,τι θέλουν με διάφορες θεωρίες να τον τραβάν από δω και από κει. Πάνε να σκορπίσουν την αθεΐα. Πέθανε; πάει χάθηκε ο άνθρωπος!
Να μην μπορεί να πάει στο κοιμητήριο, να φέρει στη μνήμη του το νεκρό, να αποδώσει κάποιο σεβασμό, κάποια τιμή. Να σκεφτεί σοβαρά πάνω στη ζωή, να καταλάβει ότι είμαστε περαστικοί απ’ αυτόν τον κόσμο, ότι έχει αξία η δικαιοσύνη και η τιμημένη ζωή. Αυτοί θέλουν να κρατούν το νου τού ανθρώπου σ’ αυτή τη ζωή συνέχεια, χωμένο μέσα στην ύλη.
Μετά μέσα σ’ αυτά τα οστά υπάρχουν και τόσοι Άγιοι, που δεν τους γνωρίζουμε. Όταν είχα πάει ένα ταξίδι στο Σινά, στη Ραϊθώ, πήγα στο νεκροταφείο τού Αγίου Γεωργίου και βρήκα τα οστά ενός μικρού παιδιού που είχαν πολλή χάρη… Ήταν σαν Άγια λείψανα, είχε περάσει η μπουλντόζα και τα είχε ξεθάψει – μάζεψα ό,τι μπόρεσα. Μετά από τόσα χρόνια!!! Τι αισθάνθηκα τότε!!! ενώ αν δεν υπήρχε το κοιμητήριο; Τίποτα, θα ήταν χαμένα.
Παλιά είχαν τόσο σεβασμό στους νεκρούς, αφού δεν έπαιρναν τίποτα από νεκρό. Μια φορά στον πόλεμο, μας είπε ο ταγματάρχης: οποίος έχει παλιά παπούτσια, άμα θέλει μπορεί να πάρει από τους νεκρούς. Κανείς δεν πήρε. Τώρα τους καίνε στη Δύση και θέλουν και εδώ να κάνουν τέτοια.
– Διασπορά της τέφρας στη θάλασσα και στη φύση (όπου να ναι…_: Πρόκειται για μια ιδιαίτερα δημοφιλή διαδικασία. Σύμφωνα, λοιπόν, μ’ αυτή, το σκάφος, το οποίο έχει επιλέξει η η οικογένεια, φτάνει στο σημείο «ταφής», σταματά και ρίχνει την τεφροδόχο στη θάλασσα. Στη συνέχεια το σκάφος περιστρέφεται τρεις φορές γύρω από το σημείο στο οποίο καταβυθίζεται η τεφροδόχος. Η κόρνα του πλοίου ηχεί και ο τελετάρχης χτυπά πένθιμα την καμπάνα του πλοίου. Μετά το πέρας της τελετής, ο καπετάνιος παραδίδει στην οικογένεια το πιστοποιητικό ταφής της τέφρας με τα στοιχεία του θανόντος, το όνομα του σκάφους, τις γεωγραφικές συντεταγμένες που έγινε η ταφή και την ημερομηνία και την ώρα της ταφής. Η τελετή μπορεί να επαναληφθεί στις ίδιες συντεταγμένες, εφόσον το επιθυμούν οι οικείοι, σε ημέρα ιδιαίτερης σημασίας (πχ ετήσιο μνημόσυνο).
– Διασπορά της τέφρας στον αέρα: Συνήθως επιλέγονται τοποθεσίες προσιτές σε ανεμόπτερα ή άλλα ελαφριά πτητικά μέσα. Κατά τη διάρκεια της τελετής, οι οικείοι συγκεντρώνονται στη θέση όπου πραγματοποιείται η διασπορά, παρακολουθώντας την απελευθέρωση της τέφρας στον αέρα.
– Ταφή της τέφρας στη φύση: Η συγκεκριμένη διαδικασία συμβαίνει μόνο σε δασικές περιοχές, στο χώμα ή στις ρίζες μεγάλων δέντρων. Καθένας, κατά τη διάρκεια της ζωής του μπορεί να επιλέξει το σημείο ταφής του στο βουνό.
Νομοθεσία
Η διαχείριση της τέφρας στην Ελλάδα, ωστόσο, εμπίπτει σε μερικές διατάξεις, οι οποίες διευκρινίζονται στο άρθρο 49Α του ν. 4277/2014, και σύμφωνα μ’ αυτές:
– Η τέφρα τοποθετείται υποχρεωτικά από τα Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών (ΚΑΝ) και τις μονάδες αποτέφρωσης οστών νεκρών εντός ειδικού σκεύους (τεφροδόχος).
– Η τεφροδόχος τοποθετείται υποχρεωτικά σε ειδικό χώρο φύλαξης των τεφροδόχων (τεφροφυλάκιο) εντός του ΚΑΝ Αποτέφρωσης ή εντός του Κοιμητηρίου ή ενταφιάζεται σε υφιστάμενο Κοιμητήριο, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον α.ν. 582/1968 (Α΄225) «Περί Δημοτικών και Κοινοτικών Κοιμητηρίων», όπως ισχύει, ή εγκαταλείπεται ελευθέρως στη θάλασσα και σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 ναυτικού μιλίου από την ακτή, υπό την προϋπόθεση ότι το σκεύος είναι διαλυτό στο νερό και δεν περιέχει ρυπογόνα στοιχεία.
– Είναι δυνατή η διασπορά της τέφρας σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο ενθύμησης (σιντριβάνι ή ανθόκηπο) εντός του ΚΑΝ ή σε υπαίθριο χώρο εκτός κατοικημένης περιοχής ή στη θάλασσα.
– Εφόσον δεν υφίσταται ρητή δήλωση του αποθανόντος για τη διαχείριση της τέφρας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις προηγούμενες παραγράφους, για το ζήτημα αυτό αποφασίζουν ο/η σύζυγος και οι συγγενείς του, εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, έως και τον τέταρτο βαθμό, κατά σειρά τάξεως.
– Για κάθε μεταβολή στη διαχείριση της τέφρας αποφασίζουν ο/η σύζυγος και οι ανωτέρω συγγενείς του νεκρού, κατά σειρά τάξεως.
– Σε κάθε περίπτωση αδυναμίας πραγματοποίησης της βούλησης του θανόντος, καθώς και σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ συγγενών της ίδιας τάξης, αποφαίνεται ο Εισαγγελέας στην περιφέρεια του οποίου φυλάσσεται η τεφροδόχος.
– Η τεφροδόχος θεωρείται πράγμα εκτός συναλλαγής με όλες τις εντεύθεν συνέπειες.
Στο εξωτερικό, ωστόσο, και ιδιαίτερα σε χώρες όπου η αποτέφρωση είναι η κύρια πρακτική διαχείρισης της σορού των ανθρώπων -μόνο το 2017 στο Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποιήθηκαν 467.748 αποτεφρώσεις στα 289 αποτεφρωτήρια που λειτουργούν στη χώρα- η νομοθεσία για τη διαχείριση της τέφρας είναι πιο ελαστική, γι’ αυτό και έχουν προκύψει διάφορες εταιρείες οι οποίες έχουν σκαρφιστεί διάφορους ευρηματικούς τρόπους.
Σύμφωνα, λοιπόν, με μερικούς από αυτούς, η τέφρα του νεκρού μπορεί να μπει:
- σε πυροτεχνήματα και να εκραγεί στον αέρα
- σε μελάνι που θα χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία τατουάζ στο σώμα του συγγενή
- σε διαμάντια
- σε τεφροδόχους γλάστρες που μετατρέπουν τις στάχτες σε δέντρο
- σε κεραμικά σκεύη
- στο γήπεδο της αγαπημένης του ομάδα
- σε δορυφόρο με τροχιά γύρω από τη Γη
Μία από τις πιο συνήθεις πρακτικές, η οποία επιτρέπεται και στην Ελλάδα, είναι η τοποθέτηση ενός μικρού μέρους της τέφρας σε κοσμήματα ενθύμησης, τα οποία μπορεί να είναι δαχτυλίδια, βραχιόλια, κολιέ, ακόμη και σταυροί, ενώ η τιμή τους ποικίλει ανάλογα το υλικό κατασκευής τους.
Ίσως -υποστηρίζουν-αυτός να είναι ένας καλός τρόπος να έχετε πάντα κοντά σας τον αγαπημένο σας άνθρωπο, έστω και υπό αυτή τη μορφή… Τρέλα.