Η Λαύρα του Αγίου Σάββα βρίσκεται μέσα στην καρδιά της ερήμου της Ιουδαίας, μεταξύ της Βηθλεέμ και της Νεκράς Θάλασσας, σκαρφαλωμένη κυριολεκτικά στην απότομη πλαγιά του χείμαρρου των Κέδρων. Το επιβλητικό αυτό Μοναστήρι με συνεχή ιστορία 1500 ετών, που είναι άβατο για τις γυναίκες, ιδρύθηκε από τον Άγιο Σάββα τον Ηγιασμένο το 485μ.Χ.
Αρχικά ο Άγιος Σάββας το 479μ.Χ μετά από προτροπή Αγγέλου εγκαταστάθηκε ως ερημίτης σε σπήλαιο της απέναντι ανατολικής όχθης του πύρινου ποταμού. Το σπήλαιο αυτό διατηρείται μέχρι και σήμερα και εκεί ο Άγιος έζησε πολλά χρόνια.
Σιγά σιγά η φήμη του Αγίου άρχισε να γίνεται γνωστή με αποτέλεσμα να αρχίσουν να συναθροίζονται γύρω του πλήθος ερημιτών και αναχωρητών που διέκριναν στο πρόσωπο του, τον φωτισμένο από το Άγιο Πνεύμα άνθρωπο.
[sc name=”nistisima” ][/sc]
Καθοδηγούμενος από την Θεοτόκο πέρασε στην απέναντι όχθη του ποταμού για να κτίσει Μοναστήρι, στο σημείο όπου έβλεπε να υψώνεται πύρινη στήλη. Ερευνώντας τον τόπο βρήκε θεόκτιστο σπήλαιο, το οποίο είχε την κατάλληλη μορφή για να γίνει ναός. Το Ναό αυτόν, τον αφιέρωσε στον Άγιο Νικόλαο.
Η συνοδεία τότε του Αγίου έφτανε στους 150 μοναχούς. Κάποιοι λοιπόν από αυτούς εναντιώθηκαν στον Άγιο και ζήτησαν την αντικατάστασή του από Ηγούμενο. Ο τότε Πατριάρχης όμως Σαλλούστιος, γνωρίζοντας την αγιότητα του Σάββα, τους αγνόησε και μάλιστα τον χειροτόνησε πρεσβύτερο.
Η προσεύλεση Μοναχών αυξανόταν και ο Άγιος δέχονταν Μοναχούς οι οποίοι είχαν ήδη δοκιμασθεί σε Μοναστικό Κοινόβιο, και βρίσκονταν σε προχωρημένο στάδιο μοναχικής ασκήσεως. Έτσι λοιπόν οι αρχάριοι Μοναχοί γίνονταν αρχικά δεκτοί στο Μοναστήρι του Αγίου Θεοδοσίου, που βρίσκεται στην είσοδο της ερήμου της Ιουδαίας (σε σχετικά κοντινή απόσταση με την Λαύρα), και ανάλογα με την πρόοδό τους προετοιμάζονταν και κατόπιν πήγαιναν να συνεχίσουν την μοναχική ζωή τους στη Λαύρα. Γι’αυτό λοιπόν ο Άγιος Σάββας έλεγε χαριτολογώντας προς τον Άγιο Θεοδόσιο, ότι ο ίδιος ήταν “Ηγούμενος Ηγουμένων”, ενώ ο Θεοδόσιος “Ηγούμενος παιδίων”, δηλαδή αρχαρίων.
Το 494μ.Χ. άρχισαν οι εργασίες ανοικοδόμησης της Μεγάλης Εκκλησίας της Θεοτόκου, διότι πλέον ο μικρός Θεόκτιστος Ναός του Αγίου Νικολάου, δεν επαρκούσε για τις λατρευτικές ανάγκες της Μονής. Ωστόσο οι μαθητές που είχαν κατηγορήσει τον Άγιο την πρώτη φορά, πάλι επαναστάτησαν εναντίον του, με αποτέλεσμα ο Άγιος Σάββας να αποχωρήσει από την Λαύρα για περίπου 5 έτη. Τελικά επέστρεψε πίσω στη Μονή και αναγκάστηκαν να φύγουν οι στασιαστές και να εγκατασταθούν στη Νέα Λαύρα, που είχε ιδρύσει ο Άγιος, τον καιρό της απομάκρυνσής του. Μάλιστα χωρίς καμία ανεξικακία, τους βοήθησε στο χτίσιμο και την διοργάνωση της Λαύρας τους.
Μέχρι να πεθάνει ίδρυσε άλλες δυο Λαύρες, του Επταστόμου και του Ιερεμίου, καθώς και δύο κοινόβια, του Σπηλαίου και του Σχολαρίου. Τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής, ελάμπριναν πολλές θαυμαστές πράξεις, που είχαν ιδιαίτερη σημασία για την εκκλησιαστική και παγκόσμια Ιστορία. Πολέμησε με πολύ ζήλο την αίρεση του Μονοφυσιτισμού και με το να στηρίξει τον νέο Πατριάρχη Ιεροσολύμων, Ιωάννη τον Γ΄, διεφύλαξε την Εκκλησία των Ιεροσολύμων στην ορθή πίστη, μια και οι Εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης, της Αντιόχειας και της Αλεξάνδρειας είχαν περιέλθει τότε σε μονοφυσίτες Πατριάρχες. Αργότερα η Ορθοδοξία απεκαταστάθηκε πλήρως σε όλα τα Πατριαρχεία.
Ο Άγιος Σάββας ο Ηγιασμένος κεκοιμήθη στις 5 Δεκεμβρίου του 532μ.Χ. Το έτος 547μ.Χ. το τίμιο λείψανό του βρέθηκε μέσα στο μνήμα, σώο και αδιάλυτο, μεταφέρθηκε δε στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί αρκετούς αιώνες, οι Σταυροφόροι το μετέφεραν στη Βενετία.