H Γαλλία προτίθεται να περιληφθεί στο Σύνταγμά της το δικαίωμα στην έκτρωση, μετά την κατάργησή του από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ…
Η ΕΚΤΡΩΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ: Όταν ο Διαφωτισμός δείχνει τον αυταρχισμό του!
της Chantal Delsol*, συγγραφέα LE FIGARO
Ενώ το σχολείο και το νοσοκομείο, αυτοί οι δύο πυλώνες της κοινής μας ζωής, βρίσκονται, και οι δύο, σε κατάσταση εγκεφαλικού θανάτου και θα απαιτούσαν επειγόντως ριζικές μεταρρυθμίσεις, ο Πρόεδρος Μακρόν, αντ’ αυτού, ασχολείται ενεργά με την κατοχύρωση του δικαιώματος άμβλωσης στο Σύνταγμα.
Πόσο αυτές οι λεγόμενες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις αποτελούν ιδανικές προφάσεις! Δεν κοστίζουν δεκάρα, τις χειροκροτούν η Αγορά και ο Δήμος και φέρνουν εφήμερη δόξα στους πρωταγωνιστές τους, πεπεισμένοι πλέον ότι καθήλωσαν τους δράκους της Αντίδρασης. Θα ακούσουμε πανηγυρικούς ιστορικού θριάμβου – αν και είναι πλήθη οι αναλφάβητοι έφηβοί μας και οι νοσοκομειακές κλίνες σπανίζουν – τουλάχιστον θα έχουμε συντρίψει τον Απαίσιο**. Είναι όλα τόσο γαλλικά.
Μπορούμε να πούμε ότι αυτή η απόφαση είναι δικαιολογημένος πόλεμος στον ατέρμονο αγώνα που δίνει η νεωτερικότητα ενάντια στην παλαιότερη χριστιανική ηθική. Ορισμένα πρόσφατα γεγονότα οδήγησαν σε αυτήν την απόφαση. Εκμεταλλευόμενες την αποκεντρωμένη νομοθεσία των ομοσπονδιακών χωρών, αμερικανικές Πολιτείες επανεξετάζουν την νομιμοποίηση των αμβλώσεων. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, με έκπληξη – και οι προοδευτικοί κύκλοι με τρόμο – ότι ο τροχός της ιστορίας δεν είναι απαραίτητα οδοντωτός: συμβαίνει να θέλουν οι λαοί να «γυρίσουν πίσω». Αλλά, το δικαίωμα στην άμβλωση θεωρείται ουσιαστική κατάκτηση της μετανεωτερικότητας. Προκειμένου να αποφευχθεί η απειλή των αμερικανικών ανατροπών, η μόνη λύση είναι να κατοχυρωθεί αυτό το δικαίωμα στο Σύνταγμα. Ακόμα κι αν, φυσικά, δεν υπάρχει τέτοια απειλή στη Γαλλία. Πρώτον επειδή η Γαλλία είναι μια συγκεντρωτική χώρα, όπου μια περιοχή δεν μπορεί να θεσπίσει το δικό της δίκαιο, και επειδή οι αντίπαλοι στην άμβλωση δεν αντιπροσωπεύουν, σε αντίθεση με την αμερικανική κοινωνία, παρά μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό.
Κατά βάθος, οι δυτικοί μεταμοντερνιστές διακατέχονται από μεγάλο φόβο οπισθοδρόμησης, έναν εφιάλτη επιστροφής του θριάμβου της αντίδρασης. Η ατμόσφαιρα αποπνέει «καμία ελευθερία στους εχθρούς της ελευθερίας». Δεν πρέπει, ωστόσο, να πιστεύουμε ότι οι νόμοι πρέπει πάντα να πηγαίνουν προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης ελευθερίας. Αρκεί να καταλάβουμε ότι είναι οι μεταμοντέρνοι προοδευτικοί, και μόνο αυτοί, που διατάσσουν τα «πήγαινε έλα» ελευθερίας – εφησυχασμός για την παιδεραστία τη δεκαετία του 1970, ποινικοποίηση της παιδεραστίας σήμερα. Μας εντυπωσιάζει η διαπίστωση ότι η ελευθερία της σκέψης είναι τόσο δύσκολα αποδεκτή στην Ευρώπη. Υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλομορφία απόψεων μεταξύ των αμερικανικών Πολιτειών από όση επιτρέπεται μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Πέρα από τις περιστάσεις, τι σημαίνει αυτή η συνταγματοποίηση; Ουσιαστικά, ότι η συζήτηση έχει κλείσει. Εληξε το θέμα. Δεν συζητάμε πλέον αυτό το θέμα, δεν ανεχόμαστε πλέον τη συζήτηση. Είναι μια απόφαση μισαλλοδοξίας.
Chantal Delsol: Για την φιλόσοφο, η ελευθερία της σκέψης είναι τόσο δύσκολα αποδεκτή σήμερα στην Ευρώπη.
Και αυτή η κατάσταση ξεφεύγει από το γαλλικό πλαίσιο. Η Ουγγαρία του Όρμπαν μισείται και υβρίζεται συνεχώς για τους συντηρητικούς νόμους της, ειδικά αυτούς που προστατεύουν την οικογένεια, και η Πολωνία έχει την ίδια μοίρα επειδή απαγορεύει τις αμβλώσεις. Στην Αμερική, δεν είμαστε αναγκασμένοι να ακολουθήσουμε την αγνή σκέψη του θείου Σαμ από όλες τις απόψεις, αλλά στην Ευρώπη, πρέπει να σκεφτόμαστε ακριβώς όπως οι Βρυξέλλες, επειδή θεωρούμαστε «κακή πάπια», που πάντα απειλείται με απώλεια των δικαιωμάτων της. Με άλλα λόγια, η θεσμική Ευρώπη είναι, ως προς τις απόψεις, πιο συγκεντρωτική από μια ομοσπονδιακή χώρα.
Από πού προκύπτει λοιπόν ότι η Ευρώπη έχει γίνει (πρέπει να πούμε, υπό τη μεγάλη ώθηση της Γαλλίας) αυτό το προπύργιο της μισαλλοδοξίας; Γιατί δεν έχουμε την ελευθερία να αμφισβητήσουμε ορισμένες ρήτρες ή προϋποθέσεις άμβλωσης; Γιατί δεν έχουμε το δικαίωμα να σκεφτόμαστε και να λέμε ότι η ιατρική διακοπή της εγκυμοσύνης, που εκτείνεται έως και τους εννέα μήνες, μπορεί λοιπόν να θεωρείται βρεφοκτονία; Είναι εγκληματικό να πιστεύουμε, και να λέμε, ότι η αξιοπρέπεια ενός ήδη σχηματισμένου εμβρύου προηγείται της ατομικής βούλησης της μητέρας του; Ότι η αξιοπρέπεια ενός ανθρώπου δεν είναι εξωτερική υπόθεση, εξαρτώμενη μόνο από την προσοχή που είμαστε διατεθειμένοι να του δώσουμε, αλλά μια εσωτερική οντότητα, ανεξάρτητη από τις περιστάσεις; Δεν είναι ένα ζήτημα που μπορεί να συζητηθεί, να μιλήσουμε για αυτό, ακόμα κι αν η επικρατούσα άποψη δεν είναι υπέρ του; Η σύγκρουση γύρω από αυτά τα κοινωνικά ζητήματα είναι τόσο βίαιη, τα διακυβεύματα είναι τόσο ουσιώδη, που κανείς δεν πέτυχε από αυτή την άποψη μια πολιτική ισορροπίας και σύνεσης. Σε μια χώρα όπως η Πολωνία, όπου έχει εκλεγεί μια κυβέρνηση κατά των αμβλώσεων, ο ριζοσπαστικός χαρακτήρας των ληφθέντων μέτρων τα καθιστά, τουλάχιστον κατά τη γνώμη μου, ανυπεράσπιστα. Ταλαντωνόμαστε από τη μια υπερβολή στην άλλη. Και αυτό γιατί πρόκειται για πολιτισμικό πόλεμο. Το θύμα του οποίου αποδεικνύεται ότι είναι η ελευθερία της σκέψης. Είναι πόλεμος πολιτισμού, γι’ αυτό. Στο πλαίσιο του οποίου αποδεικνύεται ότι θυσιάζεται η ελευθερία της σκέψης.
Η ανεκτικότητα, όπως περιγράφεται από τον Locke και άλλους, δεν βασιζόταν μόνο στην αβεβαιότητα απέναντι στην αλήθεια αλλά, και και ίσως κυρίως, στην εξύμνηση του «προσώπου» στο οποίο πρέπει να αναγνωρίσουμε τη συνείδησή του και τη λογικής του. Δεν βρίσκουμε αυτό το μεγαλείο της ανεκτικότητας σε διαφορετικούς πολιτισμούς εκτός από τον δικό μας. Σήμερα όμως, η ιδέα βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο. Η δυτική φιλοσοφία θα έπρεπε να επανεξετάσει το καθεστώς της ανοχής. Πρέπει να πιστέψουμε ότι, όπως λένε οι κληρονόμοι της Ιεράς Εξέτασης, «υπάρχουν οίκοι γι’ αυτήν»; Οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές του Διαφωτισμού, που είχαν γίνει φανατικοί του Διαφωτισμού, απαρνήθηκαν την εφαρμογή της ανεκτικότητας στο όνομα «καμία ελευθερία στους εχθρούς της ελευθερίας», και έτσι έγιναν οι ίδιοι εχθροί της ελευθερίας***. Μόνο η Αμερική παραμένει μέχρι σήμερα ικανή να αφήνει τους αντιπάλους να μιλήσουν, να τους δίνει μια θέση στη δημόσια συζήτηση και να τους επιτρέπει να θεσπίσουν τους νόμους τους εάν πλειοψηφίσουν. Όσο για τη Γαλλία, χώρα του Ροβεσπιέρου και σήμερα τόσο ροβεσπιερινή, στηρίζεται στην ηθική στάση (δηλαδή την απάτη): διακηρύσσοντας ελευθερία και ανεκτικότητα για δεκαετίες και στερώντας την ελευθερία από τους αντιπάλους του.
*Chantal Delsol (γεν. 1947) είναι Γαλλίδα,φιλόσοφος, συγγραφέας και καθηγήτρια Πανεπιστημίου. Εγραψε, μεταξύ άλλων, Οι δυο Ευρώπες, Ο λαϊκισμός και οι βλάκες της Ιστορίες, Το μίσος του κόσμου: Ολοκληρωτισμοί και Μετανεωτερικότητα, Το τέλος της Χριστιανωσύνης (1921)…
** Τσιτάτο του Βολταίρου για τον Χριστιανισμό.
– Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος