«Σταυρός ὑψοῦται σήμερον καί κόσμος ἁγιάζεται∙ ὁ γάρ Πατρί συνεδρεύων καί Πνεύματι τῶ Ἁγίῳ, ἐν τούτῳ χεῖρας ἁπλώσας τόν κόσμον ὅλον εἵλκυσας πρός σήν, Χριστέ, ἐπίγνωσιν∙ τούς οὖν εἰς σέ πεποιθότας θείας ἀξίωσον δόξης» (Εξαποστειλάριο εορτής Υψώσεως).
(Ο Σταυρός υψώνεται σήμερα και ο κόσμος αγιάζεται. Διότι, Χριστέ, που κάθεσαι μαζί με τον Πατέρα και το Άγιον Πνεύμα, αφού άπλωσες τα χέρια πάνω σ’ Αυτόν τον Σταυρό, έλκυσες όλο τον κόσμο για την επίγνωσή Σου. Λοιπόν αυτούς που πιστεύουν σε Σένα αξίωσέ τους από τη θεϊκή Σου δόξα).
Η Ύψωση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού δεν έχει μόνο ιστορικές συντεταγμένες – ό,τι συνέβη με τον Μ. Κωνσταντίνο τον 4ο αι. με τη θεοπτία του Σταυρού και την εύρεσή Του αργότερα με την αγία Ελένη, αλλά και τον 7ο αι. με τον αυτοκράτορα Ηράκλειο όταν εξεστράτευσε κατά των Περσών για να ξαναπάρει τον Τίμιο Σταυρό που είχαν αυτοί κλέψει. Πολύ περισσότερο έχει πνευματική διάσταση που αυτήν τονίζει ο παραπάνω ύμνος. Υψώνεται, λέει, ο Σταυρός, κι ο κόσμος αγιάζεται. Που θα πει ο κόσμος αποκτά συνθήκες διά του Σταυρού υπέρβασης του χάσματος στο οποίο βρισκόταν λόγω της αμαρτίας και συνεπώς μονίμου αποκοπής του από τον Θεό. Με τον Σταυρό ο κόσμος μπορεί να ξαναδεί Θεού πρόσωπο, γιατί δι’ Αυτού καταργήθηκε το αίτιο του χωρισμού, η αμαρτία, καταπατήθηκε το αποτέλεσμά της, ο θάνατος, νικήθηκε ο Πονηρός που καταδυνάστευε τον άνθρωπο. Ο Σταυρός πράγματι έγινε «η θύρα του Παραδείσου» κι αυτήν τη θύρα μπόρεσε διά του Χριστού να διέλθει πια ο άνθρωπος.
Γιατί τέτοια και τόση η δύναμη του Σταυρού; Διότι, εξηγεί ο άγιος υμνογράφος, πάνω σ’ Αυτόν άπλωσε τα εσταυρωμένα χέρια Του από την κακία των ανθρώπων ο ενανθρωπήσας Υιός και Λόγος του Θεού, ο Ιησούς Χριστός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Το μυστήριο του Σταυρού σ’ αυτό το σημείο έγκειται: δεν πάσχει επ’ Αυτού ένας κοινός άνθρωπος, όσο άγιος και μεγάλος κι αν ήταν, αλλά ο ίδιος ο Θεός ως άνθρωπος – καμία ανθρώπινη λογική δεν μπορεί να κατανοήσει το μέγεθος απειρίας της αγάπης του Θεού μας, η οποία εδράζεται πάνω στην απειρία της ταπεινώσεώς Του. Ο ανθρώπινος νους ιλιγγιά από την αδυναμία να χωρέσει την ταπείνωση και την αγάπη αυτή, κινούμενος στον νόμο της πτώσεως που θέλει να λειτουργεί η δικαιοσύνη ως καταδίκη του ενόχου και δικαίωση του αθώου. Λοιπόν επί του Σταυρού ο ενανθρωπήσας Θεός πάσχει λόγω της αγάπης Του, δικαιώνοντας τον ασεβή και αναλαμβάνοντας ο Ίδιος την ενοχή του υπευθύνου ανθρώπου.
Τα απλωμένα χέρια του Εσταυρωμένου γίνονται έτσι μία αγκαλιά που περικλείουν τον κόσμο όλο, κάθε εποχής και τόπου, του παρελθόντος, του παρόντος, του κάθε μέλλοντος – η αγκαλιά του Χριστού ενοποιεί του πάντες και τα πάντα, οπότε κάθε άνθρωπος, είτε με επίγνωση είτε όχι, βρίσκεται μέσα στη σκέπη των πτερύγων Του. Κι αυτό δεν γίνεται καταναγκαστικά, σημειώνει ο υμνογράφος. Αν η αγκαλιά του Χριστού λειτουργούσε καταναγκαστικά, θα ήταν θηλειά και βρόγχος που το μόνο που θα προκαλούσε θα ήταν η επιδίωξη της αποτίναξής της. Μα η αγκαλιά αυτή είναι η αγκαλιά της Ίδιας της Αγάπης και αυτό που προσφέρει είναι η απελευθέρωση, η ασφάλεια, η ανάπαυση, η χαρά, η αγαλλίαση, ο Παράδεισος. Αυτό που σημειώνει ο υμνογράφος είναι τα λόγια του ίδιου του Κυρίου: «όταν υψωθώ από της γης, πάντας ελκύσω προς εμαυτόν». Θα σταυρωθώ δηλαδή και όλοι θα έλκονται από Μένα σαν από θείο μαγνήτη. Μαγνήτης κυριολεκτικά για την ανθρώπινη καρδιά είναι ο Σταυρός του Κυρίου, γιατί το μόνο που κάνει την καρδιά να κατανύσσεται και να θέλει να τα δώσει όλα είναι η εύρεση της αληθινής αγάπης και της γνήσιας ταπείνωσης – ό,τι συνιστά περιεχόμενο του Σταυρού. Ποιος άνθρωπος, ας είναι και ο πιο σκληρόκαρδος, δεν νιώθει να «λιώνει» όταν συναντά μία τέτοια χαρισματική κατάσταση; Τι έκανε τόσους σκληροτράχηλους ληστές και κακοποιούς να αλλάξουν ζωή και να γίνουν μεγάλοι άγιοι, από το ότι βρέθηκαν σε χώρους που άνθιζε μία τέτοια ταπεινή αγάπη; Ας θυμηθούμε τον αρχιλήσταρχο Μωυσή τον αιθίοπα! Τον τρέμανε οι πάντες, αλλά συναντώμενος με οσίους ασκητές μετανόησε κι άλλαξε ζωή, γενόμενος μέγας κι αυτός άγιος!
Οπότε ο άνθρωπος προσεγγίζοντας τη Σταυρωμένη Αγάπη, τον Χριστό, ανοίγει την καρδιά του κι αρχίζει να καταλαβαίνει τελικά ποιος είναι ο Θεός, ποια είναι η πίστη η χριστιανική, τι αβύσσους παραδείσου μπορεί να βρει και να συναντήσει. Όπως το λέει και ο απόστολος: «Όσα οφθαλμός δεν είδε και όσα αυτί δεν άκουσε και όσα ανθρώπινη καρδιά δεν έφτασε είναι όσα ετοίμασε ο Θεός γι’ αυτούς που Τον αγαπάνε». Αν με άλλα λόγια πιστέψουμε πραγματικά στον Χριστό, τότε θα μας αποκαλυφτούν τα πάντα – τα μυστήρια θα λυθούν, γιατί ο ίδιος ο Θεός θα θελήσει να μας τα γνωστοποιήσει, σε μας που είμαστε φίλοι Του. Κι εδώ βεβαίως βρίσκεται το κρίσιμο σημείο: τα πάντα μας τα προσφέρει η Σταυρωμένη Αγάπη που μας τραβάει κατά τρόπο μυστικό κοντά Της, αρκεί και εμείς πράγματι να Την θελήσουμε, που θα πει να Την πιστέψουμε. Και πίστη Χριστού δεν είναι θεωρία και ιδεολογική παραδοχή, αλλά «ακολουθείν» Αυτώ. Γεύεται κανείς τον Παράδεισο της Αγάπης Του όταν συντονίζεται με τους κτύπους της δικής Του καρδιάς – όταν αρχίζει κι αυτός να αγαπά ταπεινά και θυσιαστικά, χωρίς να περιμένει ανταπόκριση για οτιδήποτε. Ο λόγος και πάλι του αποστόλου Παύλου το ξεκαθαρίζει: «Χριστώ συνεσταύρωμαι», λέει, γι’ αυτό «ζω ουκέτι εγώ, ζη εν εμοί Χριστός». Για να έχεις τον Χριστό μέσα σου κι εσύ να είσαι μέσα σε Εκείνον η προϋπόθεση είναι η συσταύρωση μαζί Του. Να γίνεις δηλαδή κι εσύ μία θερμή και στοργική αγκαλιά για τους πάντες, δηλαδή να βλέπεις τον εαυτό σου να προεκτείνει τα απλωμένα χέρια Εκείνου μέσα από σένα. Η εν μετανοία μετοχή στα άχραντα μυστήρια μάλιστα ανανεώνει διαρκώς την πνευματική αυτή πορεία, κάνοντας τον πιστό να κατανοεί ότι αυτή είναι και η απόλυτη προτεραιότητα της ζωής του.
