Η ταπείνωση δεν κατορθώνεται από το πολύ σκύψιμο του αυχένα από τα άπλυτα μαλλιά,ή από το ατημέλητο και τραχύ και ρυπαρό ένδυμα, από τα οποία οι περισσότεροι εξαρτούν το παν της αρετής, αλλά από συντετριμμένη καρδιά και πνεύμα ταπεινώσεως.
Άλλο είναι η ταπεινολογία, άλλο η ταπείνωση και άλλο η ταπεινοφροσύνη. Η ταπεινολογία και η ταπείνωση κατορθώνονται από τους αγωνιζόμενους με κάθε κακοπάθεια και με τους εξωτερικούς κόπους της αρετής καθώς αυτοί ασχολούνται μόνο με τη σωματική εργασία και γύμναση. Και αυτό επειδή δεν βρίσκεται η ψυχή πάντοτε σε καλή κατάσταση, αν τύχει πειρασμός, ταράζεται. Η ταπεινοφροσύνη όμως είναι κάτι το θείο και ουράνιο γεννιέται μόνο σ’ εκείνους που ξεπέρασαν το μέσο της αρετής με την έλευση του Αγίου Πνεύματος, δηλαδή σ’ εκείνους οι οποίοι βάδισαν με κάθε ταπείνωση το σκληρότατο δρόμο της αρετής.
Η ταπεινοφροσύνη, όταν εισχωρήσει στα βάθη της ψυχής και πέσει πάνω της σαν βαριά πέτρα, τη συνθλίβει και τη συμπιέζει τόσο πολύ, ώστε να εξαντληθεί όλη η ισχύς της με την ακράτητη ροή των δακρύων, για να καθαρθεί ο νους από κάθε κηλίδα λογισμών.
Όσο απέχει η ανατολή από τη Δύση, τόσο απέχει η επάρατη ταπεινολογία από την αληθινή ταπείνωση. Όσο ανώτερος είναι ο ουρανός από τη γη και η ψυχή από το σώμα, τόσο η ταπεινοφροσύνη, που έρχεται στους τελείους από το Άγιο Πνεύμα, είναι τελειότερη, και ανώτερη από την αληθινή ταπείνωση.
Όσιος Νικήτας Στηθάτος