Πύραυνος. Έτσι λέγεται πήλινη φορητή εστία για μαγείρεμα και θέρμανση που λειτουργούσε με κάρβουνα που τοποθετούνταν στην πάνω επιφάνεια.
Το αρχαίο σκεύος (αριστερά) που εκτίθεται στο Μουσείο της Ακρόπολης ανήκει στον τύπο των πυραύνων με ψηλό πόδι και φέρει πλούσια ανάγλυφη διακόσμηση από πλοχμούς, κεφάλια δαιμονικών μορφών και ταινίες με διάφορα διακοσμητικά μοτίβα. Διαφορετικής τεχνοτροπίας είναι ο άλλος πύραυνος (δεξιά) που εκτίθεται στο Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς. Χρονολογείται στον 6ο/4ο αιώνας π.Χ. και είχε χρήση κατσαρόλας.
Και οι δύο πήλινες κατασκευές προέρχονται από σπίτια εκείνης της εποχής και οι αρχαίοι πρόγονοί μας τις χρησιμοποιούσαν για θέρμανση και μαγείρεμα.
Ελληνική χύτρα ταχύτητας ηλικίας 2.700 ετών
Η πρώτη πλήρως σωζόμενη «χύτρα ταχύτητας» ηλικίας 2.700 χρόνων, βρέθηκε σε νεκροταφείο της Αξιούπολης στο Κιλκίς. Ο αρχαίος πύραυνος -όπως είναι η ονομασία του αρχαίου σκεύους, προδρομική μορφή της χύτρας ταχύτητας της εποχής μας- εντοπίστηκε σε νεκροταφείο που ανέσκαψε η αρχαιολόγος της ΙΣΤ’ Εφορίας Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων, Θ. Σαββοπούλου.
Η κατασκευή είναι εντυπωσιακή, λαμβάνοντας υπόψη ότι το ύψος του αγγείου είναι 0,38μ., το βάρος του 14 κιλά -υπολογίζεται ότι με τα τμήματα που λείπουν θα έφτανε τα 15 κιλά- ενώ η χωρητικότητά του είναι περίπου 20 λίτρα. Η κατασκευή αποτελείται από ένα εσωτερικό πιθόσχημο αγγείο με μικρή κυκλική επίπεδη βάση και έχει συγκολλημένη στο ύψος του ώμου εξωτερική περιμετρική «ποδιά» με οπές εξαερισμού σε δύο σειρές. Η επάνω έχει 4 οπές και η κάτω 2 για την κυκλοφορία του αέρα και την αναζωπύρωση της φωτιάς. Δύο λαβές συγκρατούν ταυτόχρονα το εσωτερικό αγγείο και το εξωτερικό τμήμα για την τοποθέτησή του στην εστία.
Στον πύραυνο της Αξιούπολης «συμπυκνώνεται όλη η τεχνογνωσία της εποχής και η επιδεξιότητα του τεχνίτη και σχετίζεται με τις διατροφικές συνήθειες της κοινωνίας που χρησιμοποιούσε το σκεύος για την προετοιμασία της καθημερινής του διατροφής».
Η κακαβιά προήλθε από το «Κακάβιον»
Εκτός από τον πύραυνο που θεωρείται ένα σκεύος υψηλής τεχνολογίας για την εποχή του, υπήρχε και το κακκάβιον μια μικρή μεταλλική χύτρα από την οποία πήρε και το όνομά της η κακκαβιά, η γνωστή μας ψαρόσουπα! Οι αρχαίοι τοποθετούσαν το κακκάβιον πάνω στη φωτιά για να μαγειρέψουν. Ήταν σκεύος κυρίως για βραστά φαγητά και σούπες.