Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας: Στο ορεινό χωριό της Αρκαδίας φιλοξενείται η αρχαιότερη βιβλιοθήκη της Ελλάδας
Στην Αρκαδία, η οποία είναι έτσι κι αλλιώς μία από τις πλέον εντυπωσιακές περιοχές της χώρας μας, διαθέτει σημαντικά κειμήλια και ενθυμήματα από διάφορες στιγμές του ελληνικού παρελθόντος, τα οποία φυλάσσονται στα μουσεία της, αλλά και στην ιστορική βιβλιοθήκη της Δημητσάνας, που είναι η αρχαιότερη στην Ελλάδα.
Η Βιβλιοθήκη Δημητσάνας ιδρύθηκε το 1764 από δύο μοναχούς, τους Γεράσιμο Γούνα και Αγάπιο Λεονάρδο, από τη Σχολή Σμύρνης. Αρχικά λειτούργησε σαν ιερατική σχολή, στην οποία κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας φοίτησαν πολλοί γνωστοί ιεράρχες του Γένους, όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός.
Στις παραμονές του Αγώνος της Παλιγγενεσίας η Βιβλιοθήκη πλουτιζόμενη συνεχώς με τις προσπάθειες των δασκάλων της Σχολής και ομογενών εγκατεστημένων στο εξωτερικό έφτασε να έχει 5.000 τόμους βιβλίων.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του πλούσιου υλικού που φιλοξενούσε η Βιβλιοθήκη θυσιάστηκε στο βωμό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, όταν οι σελίδες των βιβλίων χρησιμοποιήθηκαν για να κατασκευαστούν φυσίγγια.
Όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του: «είχαμε έλλειψι από μολύβι και χαρτί και επήραμεν την Βιβλιοθήκην της Δημητσάνας και άλλων μοναστηρίων και εδέναμε φουσέκια….» και ο υπασπιστής του Γέρου του Μοριά, Φωτάκος υπογράμμισε σχετικά «εις την Δημητσάναν είχαν την φροντίδα να δένουν τα φουσέκια κι επειδή έσωσαν το χαρτί και πλέον δεν είχαν άλλο εχάλασαν την πολύτιμον Βιβλιοθήκην της Σχολής των και τα εκκλησιαστικά βιβλία για να προφθάσουν όλα τα στρατεύματα της Πελοποννήσου». Από τους παλιούς τόμους της διασώθηκαν περίπου 600.
Η Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας, σήμερα γνωστή και με την επίσημη ονομασία Δημόσια Βιβλιοθήκη και Μουσείο της Ελληνικής Σχολής Δημητσάνας – Τοπικό Ιστορικό Αρχείο Γορτυνίας, βρίσκεται στην πλατεία της Αγίας Κυριακής, εκεί όπου βρίσκονταν τα παλαιά Διδακτήρια, τα οποία πήραν τη θέση της Σχολής Δημητσάνας το 1845. Πρόκειται για μια όμορφη τοποθεσία, η οποία βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το φαράγγι του Λούσιου με τις ιστορικές μονές του, τις Μονές Φιλοσόφου, Προδρόμου και Αιμυαλών.
Η Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει το γραφείο, το αναγνωστήριο, μία μεγάλη κυκλική αίθουσα, μία μικρή αίθουσα με συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων, καθώς και υπόγειους χώρους, στους οποίους φυλάσσονται οι ανεκτίμητοι θησαυροί της. Σε αυτούς συγκαταλέγεται πλούσια συλλογή χειρογράφων και κωδίκων, που απαρτίζουν το ιστορικό αρχείο Γορτυνίας, και περιλαμβάνουν χειρόγραφα ποικίλου περιεχομένου, και όχι μόνο θεολογικά, καθώς και διάφορα μαθηματάρια, πατριαρχικά έγγραφα και τούρκικα φιρμάνια.
Εκτός από αυτά, η Βιβλιοθήκη διαθέτει επίσης διάφορα ενθύμια από την Επανάσταση, όπως την σέλα του αλόγου του Παπαφλέσσα, τα οστά του Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού, που φυλάσσονται σε ορειχάλκινη λάρνακα, μεταφερμένα εδώ από την Πάτρα το 1930, διάφορες προσωπογραφίες σημαντικών προσώπων του Αγώνα, καθώς και μία μικρή συλλογή από διάφορα αντικείμενα λαϊκής τέχνης.