Το τεράστιο χρέος των ΗΠΑ των 35 τρισ. δολ. δίνει τεράστια ευκαιρία για την Κίνα να συντρίψει την ηγεμονία τους
Τις τελευταίες δεκαετίες, η Κίνα έχει γίνει ο μεγαλύτερος πιστωτής των αναπτυσσόμενων χωρών στον κόσμο.
Αυτό έχει ωθήσει πολλούς να φοβούνται ότι θα υποτάξει τους εταίρους μέσω της «παγίδας του χρέους» και θα το χρησιμοποιήσει για να δημιουργήσει μια «ηγεμονική σφαίρα επιρροής».
Η οικονομική θέση της Κίνας είναι τόσο ισχυρή ώστε θεωρείται πλέον η κύρια απειλή για το δολάριο – εάν και ακολουθεί προσεκτικά βήματα στην αποδολαριοποίηση της οικονομίας λόγω της υψηλού βαθμού σύνδεσης με το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Είναι μέλος της ομάδας BRICS+ (που περιλαμβάνει επίσης τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και τη Νότια Αφρική).
Αυτή η ομάδα σχεδιάζει τη δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου που αμφισβητεί την ηγεμονία της Δύσης, και συγκεκριμένα την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Χωρίς να χρησιμοποιεί (ακόμη) τον όρο «απειλή», η αμερικανική κυβέρνηση βλέπει τώρα την Κίνα ως την «πιο σοβαρή μακροπρόθεσμη πρόκληση» για τη διεθνή τάξη στην οποία εκείνη κυριαρχεί.
Είναι εύκολο να κατανοήσουμε γιατί ο στρατηγικός στόχος της Κίνας είναι να βάλει τέλος στην υπεροχή του δολαρίου, τον θεμέλιο λίθο της ηγεμονίας των ΗΠΑ.
Προπύργιο του δολαρίου
Η υπεροχή του δολαρίου στηρίζει την αμερικανική ηγεμονία στην τρέχουσα διεθνή τάξη, όπως εξηγεί ο Γάλλος οικονομολόγος Denis Durand στο άρθρο του «Διεθνής νομισματικός πόλεμος: αμφισβητείται η ηγεμονία του δολαρίου;».
Εκτός από το γεγονός ότι πολλά νομίσματα συνδέονται με το δολάριο μέσω σταθερής σύνδεσης ή ζώνης διακύμανσης, το αμερικανικό νόμισμα χρησιμοποιείται επίσης σε πολλές χώρες του Τρίτου Κόσμου και της Ανατολικής Ευρώπης, όπου απολαμβάνει πολύ υψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης του κοινού από τα τοπικά νομίσματα. . […] Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μόνη οικονομική δύναμη που μπορεί να δημιουργήσει εξωτερικό χρέος στο δικό της νόμισμα.
Η ηγεμονία του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία αντανακλάται στην υπερεκπροσώπησή του στα συναλλαγματικά αποθέματα που διατηρούν οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου – πρόκειται για αυτό που έχει αποκληθεί υπερβολικό νομισματικό προνόμιο το οποίο απολαμβάνει η μεγαλύτερη οικονομία.
Το δολάριο εξακολουθεί να ξεπερνά τα άλλα νομίσματα, παρόλο που υπήρξε κάποια διάβρωση σε αυτό.
Παρά την πτώση κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 1999 και 2021, το μερίδιο του δολαρίου ΗΠΑ στα επίσημα περιουσιακά στοιχεία των κεντρικών τραπεζών του κόσμου παραμένει σχετικά σταθερό γύρω στο 58-59%.
Σαν τραπουλόχαρτο…
Το αμερικανικό νόμισμα εξακολουθεί να απολαμβάνει ευρείας εμπιστοσύνης σε όλο τον κόσμο, ενισχύοντας το καθεστώς του ως το κύριο αποθεματικό νόμισμα. Τα αποθέματα σε δολάρια των κεντρικών τραπεζών του κόσμου επενδύονται σε ομόλογα δημοσίου των ΗΠΑ στην κεφαλαιαγορά των ΗΠΑ, συμβάλλοντας στη μείωση του κόστους χρηματοδότησης τόσο του δημόσιου χρέους όσο και των ιδιωτικών επενδύσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο, το εισόδημα που δημιουργείται για την οικονομία των ΗΠΑ από την ηγεμονία του δολαρίου της θα μπορούσε επίσης να καταρρεύσει σαν τραπουλόχαρτο.
Ο Durand το κάνει αυτό όταν γράφει ότι «η νομισματική ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών […] διατηρείται μόνο εξαιτίας της εμπιστοσύνης των οικονομικών παραγόντων σε όλο τον κόσμο στο αμερικανικό δολάριο».
Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους η παγκόσμια εμπιστοσύνη στο δολάριο ΗΠΑ θα μπορούσε να μειωθεί.
Πρώτον, όπως παραδέχτηκε η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Janet Yellen σε συνέντευξή της τον Απρίλιο του 2023, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν ανοικτά το δολάριο τους ως εργαλείο για να πλήξουν τους εχθρούς —αλλά και ορισμένους «απείθαρχους» συμμάχους— και να επιβάλουν τη θέλησή τους.
Αυτό θα μπορούσε τελικά να υπονομεύσει την ηγεμονία του δολαρίου.
Από την άλλη πλευρά, η κατάσταση του χρέους των ΗΠΑ, ιδιαίτερα η μη βιωσιμότητά του, αποτελεί πηγή ανησυχίας που θα μπορούσε να επηρεάσει την ελκυστικότητα του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος.
Μη βιώσιμο χρέος
Το δολάριο ΗΠΑ βρίσκεται στην καρδιά του διεθνούς νομισματικού συστήματος από τότε που τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία του Bretton Woods το 1944.
Το σύστημα του Bretton Woods βασίστηκε τόσο στο χρυσό όσο και στο δολάριο, το οποίο ήταν το μόνο νόμισμα μετατρέψιμο σε χρυσό – αυτή η μετατρεψιμότητα καθορίστηκε στην ισοτιμία των 35 δολαρίων ΗΠΑ ανά ουγγιά.
Αυτό άλλαξε στις 15 Αυγούστου 1971, όταν, λόγω του πληθωρισμού και των αυξανόμενων ανισορροπιών στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Richard Nixon ανακοίνωσε το τέλος της μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό.
Με το δολάριο συνδεδεμένο με τον χρυσό, η ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να αναλάβουν χρέη για να καλύψουν τις δημόσιες δαπάνες ήταν περιορισμένη.
Σύμφωνα με το σύστημα που βασίζεται στον χρυσό, όπου η κατοχή χρυσού ήταν ο… εγγυητής του αμερικανικού νομίσματος, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να δανειστούν μόνο σύμφωνα με την ποσότητα των δολαρίων σε κυκλοφορία και τα αποθέματά τους σε χρυσό.
Η εγκατάλειψη του συστήματος που βασίζεται στον χρυσό έδωσε στις ΗΠΑ τη ΗΠΑ τη δυνατότητα να αυξάνουν κατά βούληση το χρέος τους.
Το 2023, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ έφτασε τα 33,4 τρισεκατομμύρια δολάρια, εννέα φορές το χρέος της χώρας το 1990 και το 2024 κινείται στη ζώνη των 35 τρισ. δολ..
Αυτό το αστρονομικό νούμερο συνεχίζει να προκαλεί ανησυχίες για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του.
Όπως τόνισε ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Jerome Powell, το χρέος των ΗΠΑ αυξάνεται ταχύτερα από την οικονομία, καθιστώντας το μη βιώσιμο μακροπρόθεσμα – ενώ έχει ακόμα τη δυνατότητα αυξάνοντας την προσφερόμενη ποσότητα του νομίσματος να “νομισματοποιούν” το χρέος τους.
Ευκαιρία για την Κίνα
Αυτή είναι μια πραγματικότητα την οποία η Κίνα έχει ξεκάθαρα τόχο να εκμετταλευθεί, δεδομένου ότι πρόσφατα προχώησε σε μαζικό ξεπούλημα του αμερικανικού χρέους που κατείχε.
Μεταξύ 2016 και 2023, η Κίνα πούλησε αμερικανικά ομόλογα αξίας 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ωστόσο, τον Αύγουστο του 2017 η Κίνα ήταν ο μεγαλύτερος πιστωτής των Ηνωμένων Πολιτειών, μπροστά από την Ιαπωνία.
Διατηρούσε περισσότερα από 1,146 δισεκατομμύρια δολάρια σε ομόλογα των ΗΠΑ, σχεδόν το 20% του ποσού που κατείχαν όλες οι ξένες κυβερνήσεις.
Το Πεκίνο είναι πλέον ο δεύτερος μεγαλύτερος ξένος κάτοχος αμερικανικού χρέους, σε ύψος περίπου 816 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι το Πεκίνο, πριν εκτεθεί σε αμερικανικά ομόλογα, ξεκίνησε για πρώτη φορά το δικό του σύστημα συνδεσης του χρυσού με το γιουάν.
Μάλιστα, στις 19 Απριλίου 2016, το Χρηματιστήριο Χρυσού της Σαγκάης, ο φορέας εκμετάλλευσης πολύτιμων μετάλλων της Κίνας, παρουσίασε στον ιστότοπό του το πρώτο «σταθερό» ημερήσιο δείκτη αναφοράς για τον χρυσό στα 256,92 γιουάν ανά γραμμάριο.
Αυτή η πολιτική είναι μέρος της στρατηγικής της Κίνας να καταστήσει τον χρυσό απτή εγγύηση του νομίσματός της.
Χρυσός έναντι δολαρίων
Η Κίνα ξεφορτώνεται επίσης αμερικανικό χρέος, δημόσιο ή ιδιωτικό.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, μεταξύ Μαρτίου 2023 και Μαρτίου 2024, η Κίνα πούλησε 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε ομόλογα των ΗΠΑ, πάνω από τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια που είχε ήδη πουλήσει την τελευταία δεκαετία.
Ταυτόχρονα, έχει αντικαταστήσει περίπου το ένα τέταρτο των αμερικανικών ομολόγων που πωλήθηκαν σε 10 χρόνια με χρυσό, του οποίου είναι πλέον ο κορυφαίος παραγωγός και κάτοχος.
Όπως η κεντρική τράπεζα της Κίνας, άλλες κεντρικές τράπεζες στις αναδυόμενες χώρες συνεχίζουν να αγοράζουν χρυσό.
Η όρεξη της Κίνας για χρυσό επιβεβαιώθηκε το 2010, όταν τα αποθέματά της σε χρυσό αυξήθηκαν στους 1.054 τόνους, από περίπου 600 τόνους το 2005.
Δέκα χρόνια αργότερα, το 2020, το απόθεμά της σε χρυσό είχε σχεδόν διπλασιαστεί και πάλι σε σχεδόν 2.000 τόνους.
Μέχρι το τέλος του 2023, με απόθεμα χρυσού 2.235 τόνων, η Κίνα θα είναι η χώρα με το έκτο μεγαλύτερο απόθεμα χρυσού.
Ως υποκατάστατο του δολαρίου, ο χρυσός δίνει τη δυνατότητα στην Κίνα να αποθηκεύει τα κέρδη από τα μεγάλα εμπορικά της πλεονάσματα.
Με το Χρηματιστήριο Χρυσού της Σαγκάης, το οποίο προσφέρει συμβόλαια σε γιουάν, το Πεκίνο επιδιώκει να ενισχύσει τη χρήση του νομίσματός του στο εξωτερικό με στόχο να καθιερώσει το γιουάν ως το νόμισμα αναφοράς για την παγκόσμια οικονομία.
Ο νομισματικός πόλεμος έχει ξεκινήσει για τα καλά…