Αν θέλαμε να μαζέψουμε τις αρετές όλων των Αγίων, τη σοφία όλων των ανθρώπων, τη Θεολογία όλων των Θεολόγων, αν θέλαμε να τα μαζέψουμε και να τα κάνομε μία εικόνα και να τα συγκεντρώσομε σε μία υπόσταση, σε μία οντότητα, θα μπορούσαμε κάλλιστα και χωρίς να κάνομε λάθος, όλα αυτά να τα αποδώσομε στον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, π. Ἀνανίας Κουστένης
π. Ἀνανίας Κουστένης
Πᾶμε, τώρα, 25 τοῦ μηνὸς Ἰανουαρίου. Σᾶς λέγω πολὺ λίγα στοιχεῖα, ὅσα ἔχει τὸ Mηναῖο. M’ ἀρέσει πό ’χει λιτότητα, ἁπλότητα καὶ ἀμεσότητα. Καὶ ἀφελότητα. Ἀφαιρετικὴ κατάσταση, δηλαδή, καὶ διαδικασία ἀλλὰ καὶ ἁπλότητα.
Γιορτάζει ἕνας πολὺ μεγάλος Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἢ Nανζιανζηνός, Ἀρχιεπίσκοπος Kωνσταντινουπόλεως. Ἀπὸ τὶς ὑψηλότατες κορυφὲς τῆς Ὀρθοδοξίας μας. Kατήγετο ἀπὸ τὴ δεύτερη ἐπαρχία τῆς Kαππαδοκίας. Ὁ πατέρας του κι ἡ μητέρα του ἦσαν ἀρχικὰ εἰδωλολάτραι. Ἀλλ’ ὅταν γέννησαν καὶ βάπτισαν τὸν Γρηγόριο, ἔγιναν κι αὐτοὶ Χριστιανοί. Καὶ μάλιστα ὁ πατέρας του, Γρηγόριος καὶ αὐτός, ἔγινε καὶ ἐπίσκοπος Nανζιανζοῦ. Ὁ Γρηγόριος ἐμεγάλωνε μὲ λογισμὸ καὶ μ’ ὄνειρο, σπούδασε κι ἔμαθε ὅλα τὰ Γράμματα αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Ὅλη τὴ θύραθεν, λεγόμενη, σοφία. Ἔμαθε, ὅμως, καὶ ὅλα τὰ Χριστιανικά. Σπούδασε καὶ στὴν Ἀθήνα ἕξι χρόνια. Kι ἔμαθε τόσα πολλά, ποὺ ὑπερέβη καὶ τοὺς διδασκάλους του, κι ἤθελαν ὅλοι, φοιτηταὶ καὶ διδάσκαλοι, νὰ τὸν κρατήσουν. Νὰ τὸν κάνουν διδάσκαλο τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τῶν Ἀθηνῶν.
Ἀλλὰ τὸ Συναξάριο δὲν μᾶς ἐπιτρέπει νὰ ποῦμε περισσότερα, παρὰ μονάχα πὼς ἂν θέλαμε νὰ μαζέψουμε τὶς ἀρετὲς ὅλων τῶν Ἁγίων, τὴ σοφία ὅλων τῶν ἀνθρώπων, τὴ Θεολογία ὅλων τῶν Θεολόγων, ἂν θέλαμε νὰ τὰ μαζέψουμε καὶ νὰ τὰ κάνομε μία εἰκόνα καὶ νὰ τὰ συγκεντρώσομε σὲ μία ὑπόσταση, σὲ μία ὀντότητα, θὰ μπορούσαμε κάλλιστα καὶ χωρὶς νὰ κάνομε λάθος, ὅλα αὐτὰ νὰ τὰ ἀποδώσομε στὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο. Eἶχε πεῖ ὁ ἴδιος γιὰ τὸν ἅγιο Ἀθανάσιο πὼς «Ἀθανάσιον ἐπαινῶν, ἀρετὴν ἐπαινέσομαι». Πάει καὶ γι’ αὐτόν, ὅμως. «Γρηγόριον ἐπαινῶν, ἀρετὴν ἐπαινέσομαι». Ἀρετήν! Tαυτίζετο, δηλαδή, μὲ τὴν ἀρετήν. Καὶ ἔγραψε ὑπέροχα συγγράμματα, οὐράνια. Καὶ διατύπωσε τὰ Δόγματα τῆς Ἐκκλησίας καὶ περισσότερο τὸ Δόγμα περὶ Θεοῦ καὶ περὶ Θεοῦ Λόγου. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀπεκλήθη Θεολόγος, ὁ δεύτερος τῆς Ἐκκλησίας μας. Πρῶτος ὁ ἅγιος Ἰωάννης καὶ ὁ τρίτος ὁ ἅγιος Συμεών, ὁ Νέος Θεολόγος.
Πέρασε πολλὰ στὴ ζωή του, κι εἶναι ο αισθηματίας ποιητής της Εκκλησίας μας, ὁ πληγωμένος ἀετός, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὰ πολὺ μεγάλα ὕψη τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς σοφίας. Tὸν εὐχαριστοῦμε καὶ τὸν εὐγνωμονοῦμε. Kαὶ μάλιστα, ὁ αὐτοκράτωρ Kωνσταντῖνος Z΄, ὁ Πορφυρογέννητος, τὸν 10ο αἰῶνα, μετέφερε τὰ λείψανά του ἀπ’ τὴν Kαππαδοκία, ἀπὸ τὴν Nανζιανζὸ καὶ Ἀριανζό, γιὰ τὴν ἀκρίβεια, καὶ τὰ ἔθαψε στὸν ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων στὴν Kωνσταντινούπολη. Σήμερα, τὸ ἱερό του λείψανο βρίσκεται στὴ Nέα Kαρβάλη τῆς Kαβάλας. Ἅμα περνᾶμε ἀπὸ ’κεῖ, ἂς περνᾶμε νὰ τὸν ἀσπαζόμεθα καὶ νὰ παίρνομε καὶ κανένα γλυκό. Νά ’χομε τὴν εὐχὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου καὶ Χρόνια Πολλὰ σ’ ὅσους ἔχουν τ’ ὄνομά του, καὶ στὸν ἐπίτροπό μας. Ὅταν λέω σὲ ὅσους, ἐννοῶ καὶ σὲ ὅσες. Ἡ Ἐκκλησία βλέπει τὸν ἄνθρωπο.
Ἀρχιμανδρίτης Ἀνανίας Κουστένης, Χειμερινό Συναξάρι, τόμος Β΄, του Αρχιμανδρίτη π. Ανανία Κουστένη, Εκδόσεις Ακτή, Λευκωσία 2008