Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, «Ο κυματοθραύστης της Δύσης»
π. Ανανίας Κουστένης
Στο Βυζάντιο σιγά σιγά η Ορθοδοξία λιγόστευε. Οι πιστοί γινόντουσαν όλο και πιο λίγοι και οι δυσκολίες μεγάλωναν. Κι έφτασαν σε σημείο, που οι δυσκολεμένοι ήταν περισσότεροι και δημιουργήθηκε πρόβλημα.
Και τότε, ο Κύριος έφερε το δικό του άνθρωπο στο Βυζάντιο, τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Γιατί ήθελαν να κάνουν θρησκεία ανθρώπινο κατασκεύασμα. Και να δίνουν, όπως έλεγε και ο μακαριστός γέροντας Παΐσιος [νυν όσιος Παΐσιος], «λύσεις του μυαλού». Να γίνει φιλοσοφία, να γίνει ένας ανθρώπινος μόνο τρόπος υπάρξεως και τα άλλα να φύγουν. Γι’ αυτό και έγινε μεγάλος πόλεμος και μεγάλος αγώνας.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, που γιορτάζουμε τη Β’ Κυριακή των Νηστειών, ήταν ο κυματοθραύστης της αθεΐας της Δύσεως. Και η Δύση όπως έχουμε πει κι άλλη φορά, δεν είναι τόπος, είναι τρόπος. Και η ‘Ανατολή το ίδιο. Η Ανατολή είναι ο Χριστός μας. Η Ανατολή των ανατολών, κι όπου υπάρχει ο Χριστός, στις ψυχές και στη συνάντηση, εκεί είναι η Ορθοδοξία, εκεί είναι η Ανατολή, εκεί είναι το φως του κόσμου.
Ενώ όταν λείπει, τότε εκεί είναι η Δύση και μάλιστα πολλές φορές, άγρια Δύση. Γιατί ο άνθρωπος χωρίς το Θεό του δεν μπορεί να αντέξει, δεν μπορεί να βαστάξει, δεν μπορεί να
σταθεί. Υποφέρει και αυτό το βλέπουμε πάρα πολύ στην εποχή μας. Γιατί η ψυχή μας είναι φτιαγμένη για τον Κύριο και δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν…
…Ο Χριστός ενίκησε, νικά και θα νικά. Όμως δεν εκβιάζει κανέναν. Ούτε ψυχαναγκάζει. Όχι. Θέλει να κάνουμε, όπως έλεγε και ο γέροντας Πορφύριος, «χαρούμενη υπακοή». Πώς άμα αγαπάμε κάποιον, κάνουμε και αυτά που δεν μας αρέσουνε; Επειδή τον αγαπάμε πολύ, δίνουμε όλη μας τη δύναμη, όλη μας την αγάπη, όλη μας τη ψυχή και κάνουμε και θαύματα, υπερβαίνουμε τον εαυτό μας.
Με τη φιλοκαλική αναγέννηση του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και των υπολοίπων Πατέρων και ασκητών και ομολογητών, έφτιαξε ο Θεός τις προϋποθέσεις για να αντέξουμε την Τουρκοκρατία. Και πραγματικά την αντέξαμε. Είναι απορίας άξιον πώς μπόρεσαν οι σκλάβοι Έλληνες και οι υπόλοιποι ομόδοξοι λαοί, πως μπόρεσαν και άντεξαν τη βαρβαρότητα των Τούρκων, το παιδομάζωμα, τον κεφαλικό φόρο, τις σφαγές, τις αρπαγές, τις ατιμώσεις, τις διώξεις, τις καταστροφές, τα πάντα. Πώς μπόρεσαν αυτοί οι άνθρωποι και ανεδείχθηκαν απαράμιλλοι ήρωες!
Μπόρεσαν μαζί με το Χριστό μας: «Πάντα ισχύω εν τω ενδυναμούντί με Χριστώ», λέει ο μέγας σαγηνευτής των εθνών απόστολος Παύλος. Όλα τα μπορώ με το Χριστό που είναι μέσα μου και μου δίνει δύναμη. Έτσι μπόρεσαν.
Ένας δυτικός ιστορικός Ευρωπαίος λέγει ότι «εάν οι Τούρκοι είχαν πάει στη Ρώμη ή στη Βιέννη ή στο Παρίσι, οι χριστιανοί εκείνων των τόπων, παπικοί κυρίως, δεν θα κρατούσαν ούτε δέκα χρόνια την άγια πίστη. Θα εξισλαμίζοντο». Τα λέει δικός τους, δεν ξέρω αν έχει δίκιο ή όχι, ας τα βρουν εκείνοι. Εγώ το διάβασα και το μεταφέρω στην αγάπη σας. Ίσως μερικοί το γνωρίζετε.
Δεν θα μπορούσαν να αντέξουν. Γιατί και ο παπισμός και ο απότοκος του προτεσταντισμός, το παιδάκι του δηλαδή, όπως λέει ο πολύς Σερ Στήβεν Ράνσιμαν, ο βυζαντινολόγος, ο αγγλικανός που υπήρξε ο καλύτερος απολογητής του Βυζαντίου και της Ορθοδοξίας, και μεις πολλές φορές δεν θέλουμε ούτε να την ακούσουμε, ούτε να την περάσουμε στα μέσα ενημερώσεως, και προπαντός να παρηγορήσουμε και να θεραπεύσουμε την ψυχή μας, είχε πει λοιπόν, σε μια συνέντευξη που είχε δώσει προ ημερών στο ΒΒC ότι «μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία κρατάει την αγία πίστη του Χριστού και των αποστόλων απαρασάλευτη. Και εκείνη μόνη μπορεί να θεραπεύσει και να σώσει και να αγιάσει τον άνθρωπο». Και προχωρεί παρακάτω, «ο παπισμός και ο προτεσταντισμός κατέληξαν, κατήντησαν δηλαδή, σε ορθολογιστικά σχήματα που δεν μπορούν να βοηθήσουν τον άνθρωπο».
Απόσπασμα από το βιβλίο του Αρχιμανδρίτη Ανανία Κουστένη, «Λόγοι Α’», των εκδόσεων Αρμός.