Αν είναι να μιλήσουμε για γαλάζιες πατρίδες, θα το κάνουμε σωστά! Ας μιλήσουμε για την Φρυγία
Σύμφωνα με τις έως τώρα θεωρίες και τα αρχαιολογικά ευρήματα οι Φρύγες μετακινήθηκαν στην περιοχή αυτή της κεντρικής Μ. Ασίας στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ., εκμεταλλευόμενοι την
κατάρρευση των Χετταίων. Η πρώτη γραπτή αναφορά σε αυτούς είναι σε αρχεία της Μεσοποταμίας του 1160 π.Χ.- αλλά όχι με το μεταγενέστερο ελληνικό τους όνομα.
Στα μέσα του 8ου αιώνα ήταν η κυρίαρχη δύναμη της περιοχής, με πρωτεύουσα το Γόρδιον και μυθικό οικιστή της πόλης τον Μίδα. Οι ασσυριακές πηγές αυτής της περιόδου αναφέρουν τους Φρύγες ως «Mushki» και «Tabal». Σε ασσυριακά αρχεία του 722-705 π.Χ. αναφέρεται ο βασιλιάς «Mitas των Mushki»- όνομα που ταυτίζεται με τον
Μίδα της ελληνικής παράδοσης. Στην Ιλιάδα οι Φρύγες αναφέρονται (πρώτη μαρτυρία σε ελληνικό κείμενο) ανάμεσα στους συμμάχους της Τροίας.
Όμως αυτός που «εισήγαγε» τους Φρύγες στην ελληνική ιστορία είναι ο Ηρόδοτος με πλήθος αναφορές σε αυτούς. Κυριότερη θεότητα της Φρυγίας ήταν η Κυβέλη -στον τύπο της προστάτιδας των ζώων, με δύο λέοντες να την συντροφεύουν. Υπάρχει η άποψη ότι κάποιες από τις ιδιότητες της Αρτέμιδος προέρχονται από την Κυβέλη.
Το βασίλειο της Φρυγίας αναφέρεται στις ελληνικές πηγές από τον 8ο π.Χ. αιώνα. Είχε ως πυρήνα την περιοχή του Σαγγαρίου και η έκταση του ποίκιλλε κατά περιόδους. Μετά τη βασιλεία του Μίδα τον 8ο αιώνα, το βασίλειο της Φρυγίας καταλύθηκε το 695 π.Χ. από τους Κιμμερίους. Ωστόσο πλήθος οικισμών και πόλεων συνέχισε να ακμάζει.
Το 546 π.Χ. η Φρυγία εντάχθηκε στο περσικό κράτος και χωρίστηκε σε «Μεγάλη», «Μικρά» και «Ελλησποντιακή». Το 333 π.Χ. διορίστηκε σατράπης σε αυτήν ο Αντίγονος. Αργότερα εγκαταστάθηκαν στη Φρυγία Γαλάτες, και το 190 π.Χ. ενσωματώθηκε στο βασίλειο της Περγάμου («Επίκτητος Φρυγία»). Το 133 π.Χ. προσαρτήθηκε στη ρωμαϊκή επαρχία Ασίας.
Η ορεινή Φρυγία, στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, υπήρξε σημαντική για την άμυνα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, λόγω των μεγάλων οδών που την διέσχιζαν. Στις αρχές του 4ου αι. μ.Χ. χωρίστηκε σε δύο επαρχίες, τη «Φρυγία Πακατιανή» (με πρωτεύουσα τη Λαοδίκεια) και τη «Σαλουτάρις» (με πρωτεύουσα τα Σύναδα). Αργότερα διαιρέθηκε στα θέματα «Ανατολικόν» και «Θρακησίων», αλλά συνέχισε να αναφέρεται ως εκκλησιαστική επαρχία και ως γεωγραφικός προσδιορισμός, ειδικά κατά τον 11ο και 12ο αιώνα, όταν δεχόταν τις επιθέσεις των Σελτζούκων Τούρκων.
Τα μνημεία που σώζονται σήμερα από τη βυζαντινή περίοδο είναι πολλά: πλήθος κάστρων γύρω από την Κιουτάχεια, αλλά και εκκλησίες λαξευτές στον βράχο. Από τις δεκάδες αρχαιολογικές θέσεις, αναφέρουμε ενδεικτικά τον τύμβο Kocakızlar (περιοχή Alpu), τον Πεσσινούντα (Ballıhisar- Sivrihisar), τις πόλεις Τρικώμια, Αβρόστολα, το Γόρδιον, τις Θέρμαι και την Νακόλεια, με το συγκρότημα Seyit Battalgazi turbesi, το οποίο φέρει χαρακτηριστικά της σελτζουκικής, της πρώιμης και κυρίως οθωμανικής περιόδου. (πηγή-Πέτρος Μεχτίδης
Αρχαιολόγος)
Κοινωνία
Kατά τα Πρωτοχριστιανικά χρόνια, στην ευρύτερη περιοχή της Φρυγίας οργανώθηκαν πολλές χριστιανικές κοινότητες. Kάποιες χαρακτηρίστηκαν αιρετικές, όπως των μοντανιστών και των νοβατιανών, που μάλιστα επιβίωσαν μέχρι και τον 9ο αιώνα. H δραστηριότητα των χριστιανών αντικατοπτρίζεται στον μεγάλο αριθμό ναών που λαξεύτηκαν στους βράχους σε όλη τη Βυζαντινή περίοδο. Στην περιοχή διαβιούσαν και εξιουδαϊσμένοι Tσιγγάνοι, οι οποίοι στη συνέχεια υποχρεώθηκαν να μετοικήσουν σε ευρωπαϊκά εδάφη της αυτοκρατορίας. Mεγάλος αριθμός Φρυγών εκχριστιανίστηκαν στο πλαίσιο της ιεραποστολής του επισκόπου Eφέσου Iωάννη, ο οποίος ανέλαβε να ασκήσει προσηλυτισμό σε επαρχίες της διοικήσεως Aσιανής βάσει της πολιτικής του Iουστινιανού A΄ (527-565).
3. Πόλεις
Mε την πόλη Nακώλεια της Φρυγίας Σαλουταρίας συνδέθηκε ο ατυχήσας στασιαστής Προκόπιος κατά το διάστημα 365-366, οπότε ηττήθηκε από τα αυτοκρατορικά στρατεύματα, και οι επαναστάτες Γότθοι, εγκατεστημένοι ως γεωργοί στην ευρύτερη περιοχή από το 386 ή ως δούλοι γοτθικής καταγωγής, οι οποίοι την άνοιξη του 399 κήρυξαν την ανεξαρτησία τους στην πόλη αυτή. Aκολούθως επιδόθηκαν σε λεηλασία της Φρυγίας Σαλουταρίας και των γειτονικών επαρχιών υπό την ηγεσία του comes rei militari Tριβίγιλδου, χωρίς εντέλει να κατορθώσουν να επιστρέψουν στα πάτρια εδάφη.
Στον Συνέκδημο του Iεροκλή, που συντάχθηκε κατά το α΄ τέταρτο του 6ου αιώνα, έχουν αναγραφεί είκοσι τρεις πόλεις στην επαρχία Φρυγίας Σαλουταρίας με πρώτη την πόλη Eυκαρπία και δέκατη την πολιτική μητρόπολη Σύναδα. Σύμφωνα με το εκκλησιαστικό τακτικό του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως αρ. 1, τον πρώιμο 7ο αιώνα η μητρόπολη Συνάδων ήταν υπεύθυνη για τη λειτουργία είκοσι τεσσάρων επισκοπών που έδρευαν σε πόλεις της Φρυγίας Σαλουταρίας.
Στη Φρυγία βρίσκεται και η βυζαντινή πόλη Χώναι, που είναι γνωστή για το θαύμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (εν Χώναις) και εορτάζεται στις 6 Σεπτεμβρίου.
Στην περιοχή της Φρυγίας και συγκεκριμένα στον ποταμό Σαγγάριο στην όχθη του που δίπλα ήταν χτισμένη η αρχαία πόλη Γόρδιο, σταμάτησε η προέλαση του ελληνικού στρατού κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία ύστερα από μία πολύνεκρη μάχη τον Αύγουστο του 1921[2]. Σήμερα κατά τη μετακεμαλική διοικητική διαίρεση της Τουρκίας την άλλοτε Φρυγία αποτελούν οι περιοχές (ως νομοί) Κιουτάχεια, Καραχισαρί και Σεχίπ.