Η νηστεία, για μεγάλο χρονικό διάστημα, αποτελεί αντικείμενο διαμάχης όσον αφορά τα οφέλη αλλά και τους κινδύνους που ίσως ενέχει για την υγεία μας. Αφ΄ενός, οι υποστηρικτές της νηστείας θεωρούν ότι η νηστεία παρέχει πολλαπλά οφέλη, όπως απώλεια βάρους, ομαλοποίηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, μείωση των τριγλυκεριδίων στο σώμα και επιβράδυνση των παραγόντων γήρανσης. Υπάρχουν διάφορα «προγράμματα νηστείας», τα οποία ξεκινούν από μια διαλείπουσα νηστεία που διαρκεί, κατά μέσο όρο, 14 έως 18 ώρες και φτάνουν σε πιο μακροπρόθεσμα προγράμματα αποχής από στερεά τρόφιμα για 2 έως 3 ημέρες. Κάθε τύπος νηστείας έχει τα δικά του οφέλη και τις δικές του προκλήσεις, προσφέροντας ωστόσο επιλογές για όλους.
Πολλοί διατροφολόγοι και γιατροί ισχυρίζονται ότι η νηστεία δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο μία τάση δίχως ερείσματα και είναι υπεύθυνη για έναν αριθμό κινδύνων για την υγεία, οι οποίοι θα πρέπει να αξιολογηθούν και να ληφθούν υπ΄όψιν. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι κατά τη νηστεία, το άτομο δεν λαμβάνει εκείνα τα συστατικά που είναι απαραίτητα για τον οργανισμό, καθώς η νηστεία περιορίζει όχι μόνο την λήψη ανθυγιεινών τροφών, αλλά και την λήψη φρούτων, λαχανικών, άπαχων πρωτεϊνών και υγιεινών λιπών. Επιπλέον, οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι η νηστεία συχνά οδηγεί σε βουλιμία, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του βάρους σε αντίθεση με την επιθυμητή απώλεια βάρους.
Ωστόσο, κάποιες πρόσφατες μελέτες του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας παρουσιάζουν μια φανταστική ανακάλυψη, η οποία επαναφέρει το θέμα της νηστείας στο προσκήνιο. Μια ομάδα συμμετεχόντων κλήθηκε, στο αρχικό στάδιο της έρευνας, να νηστέψει για μια περίοδο 2-4 ημερών, σε τακτά χρονικά διαστήματα για μία περίοδο 6 μηνών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι συμμετέχοντες βίωσαν εξαιρετικές αλλαγές, όπως αύξηση του ενζύμου PKA, μιας ορμόνης που έχει συσχετιστεί με αυξανόμενο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου και αύξηση των όγκων. Επιπλέον, το ανοσοποιητικό σύστημα ανανεώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Ο καθηγητής Valter Longo, PhD, ερευνητής της μελέτης, εξέφρασε την έκπληξή του όσον αφορά τα ευρήματα, αναφέροντας «Αυτό που αρχίσαμε να παρατηρούμε τόσο στους ανθρώπους όσο και σε πειραματόζωα, είναι ότι τα λευκά αιμοσφαίρια μειώνονται με την παρατεταμένη νηστεία. Μόλις η διατροφή επανέρχεται σε κανονικά επίπεδα, τα αιμοσφαίρια επανέρχονται. Οπότε, αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο».
Τα ευρήματα ενδεχομένως να είναι ελπιδοφόρα όχι μόνο όσον αφορά άτομα ευπαθή σε ασθένειες, τα οποία υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία, αλλά και για τον έλεγχο γήρανσης του πληθυσμού. Η έρευνα έδειξε ότι η λειτουργία της νηστείας πυροδότησε αναστροφή της οργανικής λειτουργίας, παρέχοντας στον οργανισμό ένα σήμα για την εκκίνηση «αναγέννησης βλαστικών κυττάρων του αιμοποιητικού συστήματος». Η νηστεία υποχρέωσε το σώμα να χρησιμοποιήσει τα αποθέματά της γλυκόζης, του λίπους και των κετονών, ενώ ενεργοποίησε την καταστροφή μεγάλου αριθμού λευκών αιμοσφαιρίων. Η απώλεια λευκών αιμοσφαιρίων έδωσε σήμα στον οργανισμό, με τη σειρά της, να προβεί σε αναγέννηση νέων κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος.
Ο καθηγητής Longo συνέχισε εξηγώντας ότι , «όταν πεινάμε το σύστημα προσπαθεί να αποθηκεύσει ενέργεια, οπότε ένας από τους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί για να αποθηκεύσει ενέργεια είναι να ανακυκλώσει μεγάλο αριθμό κυττάρων του ανοσοποιητικού, τα οποία δεν είναι απαραίτητα, ειδικά εκείνα τα οποία μπορεί να έχουν υποστεί βλάβη». Οπότε, σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, η νηστεία, για μια περίοδο 72 ωρών που ακολουθείται από υγιεινή διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, ενδεχομένως να παρέχει ένα νέο ανοσοποιητικό σύστημα σε όσους παλεύουν με ασθένειες που απειλούν την υγεία.
Ενώ τα πιθανά οφέλη πιθανόν να χρειάζονται περαιτέρω μελέτη και ελεγκτικές διαδικασίες, οι ιατροί προειδοποιούν ότι η νηστεία θα πρέπει να υποστεί περαιτέρω διερεύνηση. Έως τότε κάθε μορφή ειδικής διατροφής δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως αγωγή ή επιλογή θεραπευτικής αγωγής.
Η συνεργάτης ερευνητής Tanya Dorff, MD, επίκουρη καθηγήτρια του Κέντρου για τον Καρκίνο USC Norris Comprehensive Cancer Center and Hospital αναφέρει ότι, «Ενώ η χημειοθεραπεία σώζει ζωές, προκαλεί παράπλευρες βλάβες στο ενοποιητικό σύστημα. Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι η νηστεία μπορεί να μετριάσει ορισμένες από τις βλαβερές επιδράσεις της χημειοθεραπείας. Χρειάζονται βέβαια περισσότερες κλινικές μελέτες και οποιαδήποτε διατροφική παρέμβαση θα πρέπει να γίνεται υπό την επίβλεψη ενός εξειδικευμένου γιατρού».