Η Ισπανία έσπειρε ανεμογεννήτριες… θέρισε black out – Η πράσινη ουτοπία κατέρρευσε, οι αλήθειες που έκρυψαν οι ελίτ των ΑΠΕ
Το «πράσινο όνειρο έγινε εφιάλτης… Όταν τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά έσβησαν τα φώτα.
Πριν από δύο εβδομάδες, η Ισπανία πέτυχε το «Άγιο Δισκοπότηρο» των τεχνοκρατών των Βρυξελλών: 100% ανανεώσιμη ενέργεια στο εθνικό δίκτυο.
Σύμφωνα με αναφορές, εκείνη την ημέρα: «Η αιολική ενέργεια παρήγαγε 256 GWh, καλύπτοντας το 45,8% της συνολικής παραγωγής. Η ηλιακή ενέργεια κάλυψε το 27%».
Η υδροηλεκτρική ενέργεια παρείχε το 23,1% του μείγματος.
Η ηλιοθερμική ενέργεια συνέβαλε με 2%, και άλλες ανανεώσιμες πηγές και απόβλητα ανανεώσιμης προέλευσης με συνδυασμένο ποσοστό 2,1%.
Όλα έδειχναν να πηγαίνουν περίφημα στη «πράσινη» Ευρώπη, και οι στόχοι μηδενικών εκπομπών φαινόταν να πλησιάζουν…
Σωστά;
Όμως, μόλις κόπασαν οι αλληλοσυγχαρητήριοι πανηγυρισμοί, το σύστημα κατέρρευσε, με εκτεταμένες διακοπές ρεύματος σε όλη την Ιβηρική Χερσόνησο και τη νότια Γαλλία, επηρεάζοντας περίπου 55 εκατομμύρια ανθρώπους και διαρκώντας πάνω από μισή μέρα.
Η αλήθεια
Σχετίζονται αυτά τα δύο γεγονότα; Η απάντηση είναι: ναι, και μάλιστα άμεσα.
Οι διακοπές της Δευτέρας, 28 Απριλίου 2025, προηγήθηκαν από ασυνήθιστες καιρικές συνθήκες, με ακραίες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις που προκάλεσαν έντονους τοπικούς ανέμους, οδηγώντας σε ταλαντώσεις στις γραμμές υψηλής τάσης και προκαλώντας αλυσιδωτή αστοχία σε ολόκληρη την Ιβηρική.
Αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε εύκολα να μεταδοθεί και στο υπόλοιπο ευρωπαϊκό δίκτυο.
Κάποιοι έσπευσαν να υποθέσουν: «Μάλλον Ρώσοι χάκερς το έκαναν».
Όμως, σύμφωνα με τον διαχειριστή του ισπανικού δικτύου REE, ο αγαπημένος «κακός» δεν είχε καμία ανάμειξη αυτή τη φορά.
Επρόκειτο για ένα περίπλοκο τεχνολογικό πρόβλημα, που ακόμα δεν έχει εξηγηθεί αναλυτικά, αν και η REE δήλωσε πως η άμεση αιτία της διακοπής ήταν η «πολύ ισχυρή ταλάντωση στο ηλεκτρικό δίκτυο».
Σύμφωνα με τη REE, μετά από περίοδο έντονης ηλιοφάνειας, το ισπανικό δίκτυο βασιζόταν κυρίως στην ηλιακή ενέργεια.
Λίγο πριν τη διακοπή, το 60,64% της ηλεκτρικής ενέργειας προερχόταν από φωτοβολταϊκά.
Η αιολική ενέργεια προσέφερε 12,02%, και συνολικά οι «καιροεξαρτώμενες ανανεώσιμες πηγές», δηλαδή ήλιος και άνεμος (συμπεριλαμβανομένης της ηλιοθερμικής), κάλυπταν περίπου το 78% της συνολικής παραγωγής μόλις πέντε λεπτά πριν την κατάρρευση του συστήματος.
Μια σπάνια ακραία καιρική ανωμαλία στη δυτική Ισπανία, με ξαφνικούς και έντονους τοπικούς ανέμους, προκάλεσε χαμηλής συχνότητας ταλαντώσεις στις γραμμές μεταφοράς, γνωστές και ως «επαγόμενες ατμοσφαιρικές ταλαντώσεις».
Αυτό ενεργοποίησε τους μηχανισμούς ασφαλείας του δικτύου, που αποσύνδεσαν τμήματα του συστήματος για να αποφευχθεί η εξάπλωση της ταλάντωσης και η περαιτέρω αποσταθεροποίηση – όμως η ζημιά είχε ήδη γίνει.
Αυτό με τη σειρά του προκάλεσε μια αιφνίδια υπερφόρτωση ισχύος, την οποία το δίκτυο δεν μπορούσε να απορροφήσει, οδηγώντας σε κατάσταση έκτακτης αποσύζευξης, καθώς τμήματα του δικτύου μπήκαν σε κατάσταση προστατευτικής διακοπής λειτουργίας.
Αυτό προκάλεσε αλυσιδωτή αντίδραση σε ολόκληρο το σύστημα, καθώς οι «κραδασμοί φορτίου» προκάλεσαν υπερτάσεις, οι οποίες έφτασαν στο σημείο να αποσυνδέσουν το δίκτυο ακόμα και από τους ευρωπαϊκούς διασυνδετήριους κόμβους, προκαλώντας άμεση κατάρρευση ολόκληρου του δικτύου.
Μασάνε τα λόγια τους…
Αν και αυτή η αναλυτική εξήγηση δεν έχει επίσημα επιβεβαιωθεί, η αρχική επίσημη εξήγηση είναι πως έντονες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις επηρέαζαν τις γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης, προκαλώντας «πολύ ισχυρές ταλαντώσεις στο ηλεκτρικό δίκτυο».
Αυτές οι «ταλαντώσεις» αναφέρονται σε έναν κρίσιμο παράγοντα ελέγχου κάθε ηλεκτρικού δικτύου: την ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.
Όταν η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά, προκαλείται πτώση στη συχνότητα του συστήματος.
Για να το οπτικοποιήσουμε: φανταστείτε ένα αυτοκίνητο σε ευθεία πορεία που ξαφνικά αρχίζει να ανεβαίνει ανηφόρα, αλλά ο οδηγός δεν πατά περισσότερο το γκάζι.
Το αυτοκίνητο επιβραδύνει. Οι τροχοί του περιστρέφονται πιο αργά — αυτή είναι η «συχνότητα» στο σύστημα.
Αν ο οδηγός δεν πατήσει γκάζι ή δεν αλλάξει ταχύτητα, το αυτοκίνητο θα σβήσει.
Ο άλλος κρίσιμος παράγοντας είναι η συχνότητα.
Το ευρωπαϊκό δίκτυο λειτουργεί στα 50 Hertz. Όλες οι πηγές ενέργειας που τροφοδοτούν το δίκτυο πρέπει να παρέχουν ρεύμα στη συχνότητα αυτή.
Οποιαδήποτε απόκλιση προκαλεί τεράστια αστάθεια, καθώς οι διάφορες πηγές «χάνουν συγχρονισμό».
Αυτό θα ήταν καταστροφικό, όπως θα έλεγαν και οι Ισπανοί: Muy No Bueno.
Αν όλα είναι ισορροπημένα και οι παραγωγοί είναι ρυθμισμένοι στα 50 Hz, τότε η συχνότητα του συστήματος είναι ουσιαστικά ένδειξη της ισορροπίας προσφοράς/ζήτησης.
Το σύστημα αντέχει ελάχιστες αποκλίσεις: μια πτώση κατά μόλις 0,2 Hz ενεργοποιεί μηχανισμούς έκτακτης ανάγκης.
Απόκλιση 0,5 Hz από τα 50 Hz οδηγεί σε καταρρεύσεις του συστήματος σε ευρεία κλίμακα, όπως εξηγεί και ο Michael Shellenberger.
Λίγο μετά τις 12:30 το μεσημέρι της 28ης Απριλίου, το ευρωπαϊκό ηλεκτρικό δίκτυο έφτασε επικίνδυνα κοντά σε πλήρες μπλακ άουτ.
Πώς γίνεται αυτό σήμερα, και γιατί το πρόβλημα αυξάνεται;
Αυτό δεν αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα στο παλαιότερο δίκτυο ενέργειας, χάρη σε κάτι που ονομάζεται «περιστροφική αδράνεια» — έναν ενσωματωμένο, αυτόματο μηχανισμό ασφαλείας των παλιών γεννητριών που λειτουργούσαν με τουρμπίνες.
Σημείωση: αυτό δεν ισχύει για τις ανεμογεννήτριες, οι οποίες για τεχνικούς λόγους είναι αποσυνδεδεμένες από το δίκτυο.
Η ηλεκτρική ενέργεια, στους σταθμούς παραγωγής με καύσιμα, παράγεται στέλνοντας ατμό υψηλής πίεσης μέσα από μια τουρμπίνα, η οποία στη συνέχεια παράγει ηλεκτρισμό μέσω αντιηλεκτροκινητικής δύναμης (back EMF) σε τεράστιες ηλεκτρικές γεννήτριες.
Αυτές οι τουρμπίνες και οι γεννήτριες, που ζυγίζουν πολλά τόνους, έχουν τεράστια αδράνεια και χρειάζονται πολύ χρόνο για να επιβραδύνουν όταν αλλάζουν οι συνθήκες.
Είτε η αλλαγή προέρχεται από την πλευρά της ζήτησης είτε από την πλευρά της παραγωγής, ένα ξαφνικό σοκ έχει ελάχιστη επίδραση στην ταχύτητα περιστροφής των τουρμπινών.
Κατά συνέπεια, σε ένα τέτοιο δίκτυο, η συχνότητα της τάσης εξόδου παραμένει ανεπηρέαστη από μεγάλες μεταβολές στη ζήτηση, όπως για παράδειγμα ενεργειακές υπερτάσεις.
Αυτή η «περιστροφική αδράνεια», η οποία είναι άμεσα συνδεδεμένη με το φυσικό μέγεθος της τεχνολογίας παραγωγής, είναι που κράτησε τα ηλεκτρικά μας δίκτυα σταθερά τον τελευταίο αιώνα.
Αυτό το γνώριζαν πολύ καλά οι τεχνολόγοι και ηλεκτρολόγοι μηχανικοί που σχεδίασαν και διαχειρίζονταν τα δίκτυα παραγωγής και διανομής ενέργειας.
Η υδροηλεκτρική ενέργεια επωφελείται επίσης από την περιστροφική αδράνεια.
Οι ηλιακοί συλλέκτες και οι ανεμογεννήτριες, από την άλλη, δεν διαθέτουν εγγενώς αυτήν την αδράνεια.
Παράγουν συνεχές ρεύμα (DC), το οποίο μετατρέπεται σε εναλλασσόμενο ρεύμα (AC) μέσω ενός συστήματος ηλεκτρονικών ισχύος και inverter.
Αυτά τα inverter ακολουθούν τη συχνότητα του δικτύου — δεν τη δημιουργούν.
Άρα, το δίκτυο χρειάζεται κάποιον σταθερό παραγωγό συχνότητας, όπως είναι οι παραδοσιακοί σταθμοί με περιστροφική αδράνεια.
Αυτό όμως είναι πρόβλημα όταν δεν υπάρχει τέτοια σταθερή πηγή στο δίκτυο.
Όσο απλό κι αν φαίνεται, οι ηλιακοί σταθμοί δεν μπορούν να παράγουν αξιόπιστα το αναγκαίο σήμα AC αν δεν έχουν σε τι να συγχρονιστούν.
Όπως είδαμε νωρίτερα, το δίκτυο της Ισπανίας, τη στιγμή της κατάρρευσης, βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στις ανανεώσιμες πηγές, και δεν προστατευόταν από την περιστροφική αδράνεια απέναντι σε ξαφνικά φορτία.
Λάθος πολιτικής;
Όπως εξηγεί ο Michael Shellenberger στο άρθρο του για το πρόβλημα του ισπανικού δικτύου:
«Σε ένα παραδοσιακό ηλεκτρικό δίκτυο, που κυριαρχείται από βαριές περιστρεφόμενες μηχανές — όπως εργοστάσια άνθρακα, αεριοστρόβιλους ή πυρηνικούς αντιδραστήρες — μικρές διαταραχές, ακόμα και από ακραία καιρικά φαινόμενα, απορροφώνται και εξομαλύνονται από τη φυσική αδράνεια του συστήματος.
Η μεγάλη περιστρεφόμενη μάζα των γεννητριών λειτουργεί σαν αμορτισέρ, αντιστεκόμενη στις απότομες αλλαγές στη συχνότητα και σταθεροποιώντας το δίκτυο.
Όμως σε ένα δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας που κυριαρχείται από φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες και inverter, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου φυσική αδράνεια.
Τα φωτοβολταϊκά δεν παράγουν μηχανική περιστροφή. Οι περισσότερες σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι ηλεκτρονικά αποσυνδεδεμένες από το δίκτυο και προσφέρουν λίγη σταθεροποιητική δύναμη.
Τα inverter-based συστήματα, που κυριαρχούν στα σύγχρονα δίκτυα ΑΠΕ, είναι ακριβή αλλά ευαίσθητα.
Απλώς ακολουθούν τη συχνότητα του δικτύου, χωρίς να αντιστέκονται σε αιφνίδιες αλλαγές.»
Φτάνοντας στο πολιτικό λάθος, ο Shellenberger προσθέτει:
«Αλλά τίποτα από αυτά δεν έπρεπε να είναι έκπληξη.
Η υποκείμενη φυσική ήταν γνωστή εδώ και χρόνια και οι συγκεκριμένες ευπάθειες είχαν επισημανθεί ξανά και ξανά σε τεχνικές προειδοποιήσεις που οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αγνόησαν.»
Αυτές οι προειδοποιήσεις δεν είναι καινούργιες. Όπως λέει και πάλι ο Shellenberger:
«Το 2017, ο οργανισμός ENTSO-E (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) δημοσίευσε μια σημαντική έκθεση που προειδοποιούσε ότι η αυξανόμενη εξάρτηση από inverter-based παραγωγή θα οδηγούσε σε μεγαλύτερες και ταχύτερες αποκλίσεις συχνότητας μετά από διαταραχές.»
Τα ψέματα
Από τότε που δημοσιεύτηκε εκείνη η έκθεση, έχουν σημειωθεί πολλαπλά μπλακ άουτ στα ηλεκτρικά δίκτυα υπό παρόμοιες συνθήκες.
Όπως για παράδειγμα στη Νότια Αυστραλία το 2016 και στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2019 (σύμφωνα με την έκθεση National Grid ESO LFDD 09/08/2019 Incident Report), για να αναφέρουμε μόνο δύο περιπτώσεις.
Το ερώτημα είναι: Γιατί οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αγνοούν επανειλημμένα τις προειδοποιήσεις σχετικά με τις πολυάριθμες ευπάθειες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας;
Μήπως είναι εθισμένοι στη μαγική σκέψη;
Ότι, δηλαδή, καθοδηγούμενοι από μια αποκαλυπτική αίσθηση επείγοντος, πιστεύουν πως οι ανανεώσιμες είναι η μαγική λύση που θα μας οδηγήσει στον παράδεισο της ουδετερότητας άνθρακα, ανεξαρτήτως κόστους;
Μήπως δεν θέλουν να δουν το πρόβλημα και, όταν προκύπτει ένα μπλακ άουτ, το αντιμετωπίζουν απλώς ως μέρος της εξίσωσης, όχι ως πραγματικό πρόβλημα;
Οι μηχανικοί επισημαίνουν συνεχώς τα προβλήματα.
Οι πολιτικοί, καθοδηγούμενοι από ιδεολογία και μαγική σκέψη, συνεχίζουν να τα αγνοούν.
Έτσι, μεταφορικά μιλώντας, μετά το μπλακ άουτ ξυπνάμε με hangover και δεν έχουμε ιδέα πώς φτάσαμε ως εδώ.
www.bankingnews.gr