Ψηφιακός αυταρχισμός: Αυξήθηκαν τα διαδικτυακά «shutdowns» το 2021 ως μορφή ελέγχου
Την 1η Φεβρουαρίου 2021, ο δημοσιογράφος Ko Zin Lin Htet έλαβε ένα πανικόβλητο τηλεφώνημα από μια πηγή στην πρωτεύουσα της Βιρμανίας, τη Γιανγκόν. Ο καλών είπε ότι ο στρατός είχε καταλάβει την εξουσία και συνέλαβε πολιτικούς της αντιπολίτευσης και μετά έκλεισε το τηλέφωνο. Ο Ko Zin Lin Htet θυμήθηκε τι έκανε στη συνέχεια: «Έλεγξα το τηλέφωνό μου και τη σύνδεσή μου στο διαδίκτυο. Δεν υπήρχε τίποτα εκεί».
[sc name=”eidi-roychismoy” ][/sc]
Ανέβηκε στο μηχανάκι του και οδήγησε στο κοινοβούλιο, όπου είδε στρατιωτικό και όχι αστυνομικό να φρουρεί τα κτίρια. Εκείνη τη στιγμή, ο Ko Zin Lin Htet συνειδητοποίησε ότι είχε γίνει πραξικόπημα – και ότι με το να κόψει την πρόσβαση στο Διαδίκτυο , η νέα χούντα είχε ξαναρίξει τη χώρα στην προ-διαδικτυακή εποχή.
Για μήνες ο στρατός αμφισβητούσε τα αποτελέσματα των εκλογών του Νοεμβρίου του 2020, που κέρδισε με συντριπτική πλειοψηφία ο Εθνικός Σύνδεσμος για τη Δημοκρατία της Aung San Suu Kyi. Το πραξικόπημα έγινε την ημέρα που επρόκειτο να ορκιστεί το νέο κοινοβούλιο.
Τις πρώτες πρωινές ώρες, η χούντα είχε στείλει στρατιώτες στους παρόχους διαδικτύου της χώρας για να αναγκάσουν τους μηχανικούς να κλείσουν τις συνδέσεις με τον έξω κόσμο. Ήταν το πρώτο στάδιο ενός ψηφιακού πραξικοπήματος που σχεδιάστηκε για να ασκήσει έλεγχο στις επικοινωνίες επιβραδύνοντας και στρατηγικά κλείνοντας το Διαδίκτυο.
Ο Nathan Maung ήταν ένας άλλος Βιρμανός δημοσιογράφος που θυμάται τη σύγχυση και τη δυσπιστία την ημέρα της στρατιωτικής ανάληψης. «Το Διαδίκτυο είχε σβήσει». Έψαξε για τα πιο πρόσφατα κείμενά του – «Τα τελευταία μηνύματα από τους φίλους μου έλεγαν “Σκατά έγινε. Δεν έχω ιδέα τι σκατά συνέβη”».
Ολόκληρη η χώρα είχε βυθιστεί σε μια μαύρη τρύπα πληροφοριών, αναφέρει δημοσίευμα της Guardian.
Μανδύας σκότους
Από την Ουκρανία μέχρι τη Μιανμάρ, οι κρατικές διακοπές διαδικτύου επιταχύνονται σε όλο τον κόσμο. Το 2021, σημειώθηκαν 182 τερματισμοί λειτουργίας σε 34 χώρες, σύμφωνα με την Access Now, μια μη κυβερνητική οργάνωση που παρακολουθεί τη συνδεσιμότητα σε όλο τον κόσμο. Χώρες σε όλη την Αφρική και την Ασία έχουν στραφεί σε διακοπές λειτουργίας σε μια προσπάθεια να ελέγξουν τη συμπεριφορά, ενώ η Ινδία, σε μεγάλο βαθμό στην περιοχή του Τζαμού και Κασμίρ, που πλήττεται από συγκρούσεις, βυθίστηκε στο ψηφιακό σκοτάδι περισσότερες φορές από κάθε άλλη πέρυσι.
Η αυξανόμενη χρήση του διακόπτη υπογραμμίζει μια βαθύτερη παγκόσμια τάση προς τον ψηφιακό αυταρχισμό, καθώς οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την πρόσβαση στο Διαδίκτυο ως όπλο ενάντια στους δικούς τους ανθρώπους. Το κλείσιμο του Διαδικτύου έχει γίνει επίσης ένα σύγχρονο καναρίνι στο ανθρακωρυχείο
«Η διακοπή του Διαδικτύου είναι γνωστό σε πολλές χώρες ως σημάδι ή σήμα ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί», λέει ο Simon Angus, οικονομολόγος από το Πανεπιστήμιο Monash του οποίου το Monash Internet Observatory παρακολουθεί την παγκόσμια συνδεσιμότητα στο Διαδίκτυο σε πραγματικό χρόνο. «Αυτό φαίνεται να ευθυγραμμίζεται στενά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γιατί είναι πραγματικά ένας μανδύας του σκότους».
Οι διακοπές λειτουργίας αποσυνδέουν τους εργαζόμενους έκτακτης ανάγκης και τα νοσοκομεία και παραλύουν τα χρηματοπιστωτικά συστήματα, ωστόσο οι κυβερνήσεις τα χρησιμοποιούν με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα. Τα στοιχεία από την Access Now δείχνουν ότι οι διακοπές αυξήθηκαν παγκοσμίως κατά 15% το 2021, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Τέτοιες διακοπές προκαλούν τεράστιες οικονομικές ζημιές – περίπου 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι – αλλά περνούν σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητες από τον έξω κόσμο, επειδή οι ροές πληροφοριών μέσα και έξω από τις πληγείσες χώρες έχουν διακοπεί.
Η επικεφαλής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Michelle Bachelet, καταδίκασε τον Ιούνιο το κλείσιμο του Διαδικτύου: «Η διακοπή του Διαδικτύου προκαλεί ανυπολόγιστη ζημιά, τόσο σε υλικό όσο και σε όρους ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
«Δεν υπάρχει ελευθερία»
Στην Ουκρανία, αυτός ο μανδύας του σκότους έπεσε μία ώρα πριν από την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο , όταν μια μαζική κυβερνοεπίθεση υπό την αιγίδα του κράτους σε βασικό δορυφορικό διαδικτυακό δίκτυο έριξε εκτός σύνδεσης δεκάδες χιλιάδες ουκρανικά μόντεμ, ενώ το Σουδάν διέκοψε το διαδίκτυο μετά το στρατιωτικό του πραξικόπημα . Οι εμφύλιες αναταραχές στην Αιθιοπία και το Καζακστάν προκάλεσαν διακοπή λειτουργίας του Διαδικτύου καθώς οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αποτρέψουν την πολιτική κινητοποίηση και να εμποδίσουν την εμφάνιση ειδήσεων για στρατιωτική καταστολή.
Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι η Μιανμάρ έχει επιβάλει τους αυστηρότερους περιορισμούς στην ελευθερία του Διαδικτύου που έχουν καταγραφεί.
«Κάθε διαφορετικό στυλ διακοπής λειτουργίας αντικατοπτρίστηκε τις πρώτες εβδομάδες [του πραξικοπήματος]», λέει ο Doug Madory της πλατφόρμας παρακολούθησης διαδικτύου Kentik.
Μετά από σποραδικές ημερήσιες διακοπές λειτουργίας στα μέσα Φεβρουαρίου, η χούντα άρχισε να κλείνει το διαδίκτυο κάθε βράδυ, μια πράξη που συνεχίστηκε με μετρονομική κανονικότητα για τρεις μήνες. Κάτω από το κάλυμμα του ψηφιακού σκότους, πραγματοποίησαν νυχτερινές επιδρομές, γκρεμίζοντας πόρτες για να συλλάβουν πολιτικούς, ακτιβιστές και διασημότητες υψηλού προφίλ. Οι επιδρομές είχαν ένα βαθύ ψυχολογικό αντίκτυπο
«Συνήθιζα να συνομιλούσα με τους φίλους μου αργά το βράδυ», λέει μια γυναίκα από τη Γιανγκόν. «Καθώς πλησίαζε η 01:00 κάθε βράδυ, αυτό το αίσθημα απογοήτευσης άρχιζε να δημιουργείται. Ένιωθε ότι έλεγχαν τα πάντα. Δεν υπάρχει ελευθερία».
Οι νυχτερινές διακοπές λειτουργίας έγιναν «μια μορφή τρόμου», σύμφωνα με τον Angus. «Γίνεται ένας ψυχολογικός ρυθμός και δείκτης που πρέπει να αντέξουν οι άνθρωποι. Στέλνει και σήμα. Λέει: “Έχουμε ακόμα τον έλεγχο”».
Την περίοδο των νυχτερινών διακοπών ακολούθησε πλήρης πανελλαδική διακοπή λειτουργίας για 73 ημέρες.
Επιπτώσεις των τερματισμών λειτουργίας
Οι διακοπές λειτουργίας του Διαδικτύου δεν χρησιμοποιούνται μόνο από κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν εμφύλιες αναταραχές. Κάθε χρόνο εκατομμύρια χρήστες του διαδικτύου από το Σουδάν έως τη Συρία, την Ιορδανία έως την Ινδία χάνουν επίσης την πρόσβαση στο Διαδίκτυο κατά την περίοδο των εξετάσεων καθώς οι κυβερνήσεις αποσύρουν την πρίζα σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την απάτη υψηλής τεχνολογίας.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, η 21χρονη ασκούμενη γιατρός Aya Hich αναγκάστηκε να δώσει τις ιατρικές της εξετάσεις στην Αλγερία χωρίς πρόσβαση στο διαδίκτυο. Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε χρόνο η κυβέρνηση κόβει το Διαδίκτυο για πέντε ημέρες για να εξασφαλίσει ότι οι μαθητές γυμνασίου δεν θα απατήσουν στις εξετάσεις του απολυτηρίου.
«Είναι πάντα απογοητευτικό χρόνο με το χρόνο που πρέπει να αποκοπούμε από τον υπόλοιπο κόσμο», λέει ο Hich.
Το οικονομικό κόστος – και άλλες λιγότερο προφανείς επιπτώσεις – των τερματισμών λειτουργίας ακτινοβολούν σε όλους τους κλάδους. Ο Σουδανός αρχιτέκτονας Tagreed Ahdin θυμάται τις δυσκολίες επιβίωσης για ένα μήνα χωρίς ηλεκτρονική τραπεζική, όταν η νέα στρατιωτική χούντα έκλεισε το Διαδίκτυο το 2021. «Κάναμε έφοδο στα πορτοφόλια των παιδιών και συγκεντρώσαμε τα πάντα», λέει. Αλλά ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα ήταν απλώς να παραμείνουμε ψύχραιμοι στη ζέστη των 40 βαθμών, όταν οι εφαρμογές που πουλούσαν ηλεκτρική ενέργεια δεν λειτουργούσαν πλέον.
«Η πρώτη μας στιγμή πανικού ήρθε όταν συνειδητοποιήσαμε ότι δεν μπορούσαμε να αγοράσουμε ρεύμα. Κλείναμε τα πάντα σε όλο το σπίτι, ενώ τα παιδιά παρακαλούσαν για κλιματισμό. Ήταν τόσο ζεστό»
Η Ινδία οδηγεί σε ολικές διακοπές λειτουργίας παγκοσμίως. Το 2021, η μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο έκλεισε το διαδίκτυο 106 φορές – περισσότερες από ό,τι ο υπόλοιπος κόσμος μαζί. Το πιο σκληρό πλήγμα ήταν η περιοχή του Τζαμού και του Κασμίρ, που πλήττεται από συγκρούσεις, η οποία υπέστη 85 διακοπές λειτουργίας υπό το πρόσχημα του περιορισμού της αυτονομιστικής βίας. Τα μπλακ άουτ έκλεισαν τα μαθήματα Zoom για φοιτητές, σταμάτησαν τους γιατρούς να επικοινωνούν με τους απομακρυσμένους ασθενείς τους και ακρωτηρίασαν το τραπεζικό σύστημα, προκαλώντας τους κατόχους στεγαστικών δανείων να αθετήσουν τα δάνειά τους. Οι καλλιέργειες της Apple σάπισαν πριν προλάβουν να πουληθούν και οι επιχειρήσεις παρέλυσαν.
«Δεν είχαμε τίποτα να κάνουμε. Δεν μπορούσαμε καν να παρακολουθήσουμε τηλεόραση», λέει ο Sajid Yusuf Shah, ένας ποινικός δικηγόρος που έγινε επιχειρηματίας των μέσων ενημέρωσης. «Ήμουν σε κατάθλιψη εκείνη την εποχή. Νιώθουμε αβοήθητοι, νιώθουμε απομονωμένοι, νιώθουμε ανάπηροι».
Το υψηλό επίπεδο διακοπών λειτουργίας στην Ινδία υπογραμμίζει μια ανησυχητική τάση, λέει ο David Kaye, καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια Irvine και πρώην ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για την ελευθερία της έκφρασης.
«Ένας τρόπος να σκεφτείς πόσο είναι κακό, είναι να δεις πώς εξαπλώνεται από μέρη όπως το Τατζικιστάν ή το Τόγκο ή το νότιο Καμερούν, όπου το κράτος δικαίου είναι ήδη αρκετά ανώμαλο, σε ένα μέρος όπως η Ινδία.
«Έχει μεταλλαχθεί σε μια εργαλειοθήκη για κυβερνήσεις, οι οποίες στην πραγματικότητα είναι αυτές που κατέχουν το κράτος δικαίου»