Ερώτηση του ιδίου πρός τον ίδιο.
Εάν μου συμβεί να μακροθυμήσω σε κάτι και υψηλοφρονεί ο λογισμός, τι πρέπει τότε να σκέπτομαι;
Απόκριση: Σου είπα ήδη, ότι, εάν σου συμβεί να κάνεις οποιοδήποτε αγαθό, οφείλεις να γνωρίζεις ότι αυτή η δωρεά είναι του Θεού, προερχόμενη από την αγαθότητα του• διότι όλους τους ελεεί. Και πρόσεχε τον εαυτό σου, μήπως εξαιτίας της ασθενείας σου χάσεις το έλεος που σου παρέχει αυτός, πράγμα που γίνεται σε όλους τους αμαρτωλούς.
Εάν λοιπόν αυτός το έδωσε καλώς, εσύ να μη το χάσεις κακώς. Και ο τρόπος της απώλειας του πράγματος είναι αυτός• το να επαινέσεις τον εαυτό σου που μακροθύμησε και να ξεχάσεις το Θεό που σε ευεργέτησε. Και όχι μόνο αυτό, αλλά προξενείς και κατάκριση στον εαυτό σου, τολμώντας ν’ αποδώσεις αυτό στον εαυτό σου, ενώ μάλλον πρέπει να αναπέμπεις την ευχαριστία στον φιλάνθρωπο Θεό. Διότι ο Απόστολος λέγει• «τι έχεις λοιπόν που δεν το έλαβες; και εάν το έλαβες, γιατί καυχιέσαι σαν να μη το έλαβες;».
Λέγε λοιπόν στο λογισμό που σε επαινεί για οποιοδήποτε πράγμα, ότι αυτοί που πλέουν στη θάλασσα, κι αν ακόμα τους συμβεί να βρουν γαλήνη, βρίσκονται ακόμα στο πέλαγος και προσδοκούν την τρικυμία και τον κίνδυνο και το ναυάγιο, και καθόλου δεν τους ωφέλησε η πρός στιγμή γαλήνη. Διότι τότε και μόνο έχουν την ασφάλεια, όταν φθάσουν μέσα στο λιμάνι• πολλοί μάλιστα ναυάγησαν και σ’ αυτό ακόμα το στόμιο του.
Έτσι λοιπόν και ο αμαρτωλός, εφόσον βρίσκεται μέσα στον κόσμο, οφείλει να τρέμει πάντοτε το ναυάγιο. Να μη πλανηθείς λοιπόν ποτέ να πιστέψεις στο λογισμό που σε επαινεί για κάποιο καλό πράγμα• διότι το καλό είναι του Θεού και δεν μπορούμε να πάρουμε θάρρος ότι θα παραμένει μαζί μας εξ’ αιτίας της αμέλειας μας. Πώς λοιπόν θα τολμήσουμε να υψηλοφρονήσουμε;
(Βαρσανουφίου Έργα, ΕΠΕ, Φιλοκαλία, τομ. 18Β, σελ.325-327