Ο άνθρωπος που εφηύρε τον καπιταλισμό και δεν πήρε ούτε ένα ευρώ. Έγραφε σε ταβέρνα, πέθανε στο κρεβάτι της μαμάς του
Γρηγόρης Κεντητός
Κανείς δεν του ζήτησε να επινοήσει το σύστημα που κυβερνά τον κόσμο. Δεν πλήρωσε κανείς για τις ιδέες του. Δεν απέκτησε δόξα, δεν άγγιξε τον πλούτο, δεν κέρδισε ούτε ένα βραβείο. Κι όμως, αυτός ο λιγομίλητος άντρας με τη βαριά σκωτσέζικη προφορά, έγραψε τη «Βίβλο» της ελεύθερης αγοράς και έβαλε τα θεμέλια για την πιο ριζοσπαστική αλλαγή στην παγκόσμια οικονομία.
Λεγόταν Άνταμ Σμιθ. Αλλά αυτό το ξέρουν λίγοι. Τους περισσότερους δεν τους νοιάζει ποιος έγραψε την ιδέα. Τους νοιάζει ποιος την πούλησε πρώτος.
Ο Άνταμ Σμιθ δεν πούλησε τίποτα. Έγραφε με φτερό και μελάνι σε ένα καπηλειό του Εδιμβούργου, εκεί που τα τραπέζια ήταν μισοσπασμένα, τα πιάτα βρόμικα και οι πελάτες φώναζαν πιο δυνατά απ’ όσο μπορούσε να σκεφτεί. Εκεί, σε χαρτιά γεμάτα μουτζούρες και ψίχουλα, γεννήθηκε το «Έθνος του Πλούτου» — ένα βιβλίο που άλλαξε τον κόσμο, αλλά δεν άλλαξε τη ζωή του συγγραφέα του.
Δεν είχε γυναίκα. Δεν είχε παιδιά. Δεν είχε ούτε καν μισθό όταν έγραφε. Ζούσε με τη μητέρα του. Και πέθανε εκεί, στο παιδικό του δωμάτιο, στο ίδιο σπίτι όπου έπαιζε ως παιδί, ξαπλωμένος σε ένα στρώμα που είχε πλέον γίνει πιο λεπτό από τις ιδέες του. Είχε διαβάσει όλο τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Όμηρο, τον Θουκυδίδη. Μα δεν ήξερε πώς να ζήσει τη δική του ζωή.
Οραματίστηκε έναν κόσμο όπου η εργασία γίνεται πηγή πλούτου. Όπου το αόρατο χέρι της αγοράς καθορίζει ποιος παίρνει τι. Δεν ήξερε όμως ότι αυτό το χέρι θα άρπαζε τη γνώση του και θα την έκανε όπλο στα χέρια τραπεζιτών, κερδοσκόπων και μονοπωλίων.
Την ώρα που άλλοι έστηναν αυτοκρατορίες από τις θεωρίες του, αυτός έγραφε με το φως του κεριού και δεν είχε καν ρεύμα. Έγινε η αρχή του κόσμου μας — χωρίς να το θέλει. Δεν ίδρυσε καμία εταιρεία. Δεν ίδρυσε καμία τράπεζα. Ίδρυσε μια ιδέα. Κι αυτή η ιδέα έγινε ο καπιταλισμός.
Η ζωή του δεν ήταν success story. Ήταν ειρωνία. Γιατί ο άνθρωπος που εφηύρε τον πλούτο… πέθανε φτωχός.