Πώς είναι δυνατόν ο Αριστοτέλης να έχει γράψει αυτό πριν 2.500 χρόνια για την τεχνολογία και την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Ο Αριστοτέλης, ο φιλόσοφος που θεμελίωσε τη λογική και την επιστημονική σκέψη, είχε μια φαντασία που φαίνεται να ξεπερνούσε την εποχή του. Σε ένα απόσπασμα των Πολιτικών, γραμμένο τον 4ο αιώνα π.Χ., αναφέρει μια φαινομενικά απίστευτη ιδέα: τι θα γινόταν αν τα εργαλεία μπορούσαν να λειτουργούν αυτόνομα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση;
“Εἰ γὰρ ἕκαστον τῶν ὀργάνων δύναιτο κελευόμενον ἢ προαισθανόμενον ποιεῖν τὸ αὐτοῦ ἔργον, ὥσπερ τὰ Δαιδάλου ἢ τὰ τοῦ Ἡφαίστου λεγόμενα ὅσα ὁ μῦθος φησὶν αὐτὰ κινεῖσθαι, εἰ μὲν οὖν ἡ κερκίς αὐτὴ ὕφαινε καὶ ἡ πλῆκτρος αὐτὴ ἐκινεῖτο, οὐδὲν ἂν ἐδέησε τῶν οἰκετῶν οὐδὲ τῶν δεσποτῶν.” (Πολιτικά, Βιβλίο 1, Κεφάλαιο 4)
Δηλαδή, αν τα εργαλεία μπορούσαν να κινούνται και να δουλεύουν μόνα τους, τότε δεν θα υπήρχε ανάγκη ούτε για δούλους ούτε για τεχνίτες.
Η πρώτη ιδέα για την αυτοματοποίηση
Ο Αριστοτέλης φαντάστηκε μια κοινωνία όπου οι μηχανές θα αντικαθιστούσαν τους ανθρώπους σε εργασίες ρουτίνας. Παρομοίασε την ιδέα του με τους μύθους του Δαίδαλου και του Ηφαίστου, που περιέγραφαν μηχανικά δημιουργήματα ικανά να λειτουργούν μόνα τους.
Αυτή η ιδέα είναι εντυπωσιακά προφητική, καθώς η σύγχρονη αυτοματοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργούν ακριβώς με αυτή τη λογική. Ρομπότ συναρμολογούν αυτοκίνητα, αλγόριθμοι γράφουν κείμενα και υπολογιστικά συστήματα παίρνουν αποφάσεις που κάποτε απαιτούσαν ανθρώπινη παρέμβαση.
Η σχέση του με τη σύγχρονη Τεχνητή Νοημοσύνη
Η σκέψη του Αριστοτέλη δεν περιορίστηκε μόνο στη μηχανική εργασία. Το όραμά του άγγιξε και τις ηθικές και κοινωνικές επιπτώσεις της τεχνολογίας. Αν τα εργαλεία γίνονταν αυτόνομα, τότε η κοινωνία θα έπρεπε να προσαρμοστεί. Το ίδιο δίλημμα αντιμετωπίζουμε σήμερα με την AI: τι συμβαίνει όταν μηχανές αναλαμβάνουν καθήκοντα που κάποτε ήταν αποκλειστικά ανθρώπινα;
Δεν μπορούσε φυσικά να φανταστεί υπολογιστές και ψηφιακούς αλγορίθμους, αλλά έθεσε το θεμελιώδες ερώτημα: αν μια μηχανή μπορεί να εκτελέσει μια εργασία καλύτερα από έναν άνθρωπο, τότε ποιος είναι ο ρόλος του ανθρώπου στην κοινωνία;
Η απάντηση παραμένει ανοιχτή μέχρι σήμερα.