Μπορεί η πανδημία της Covid-19 να μην είναι καν κοντά στο τέλος της: το τρίτο κύμα της τώρα σαρώνει, μεταξύ άλλων περιοχών, την ηπειρωτική Ευρώπη.
Ωστόσο, οι επιστήμονες είναι κατηγορηματικοί. Η επόμενη πανδημία είναι αναπόφευκτη.
Για την ακρίβεια, προβλέπουν ότι εφεξής η ανθρωπότητα θα βρίσκεται αντιμέτωπη κάθε πέντε χρόνια με καταστάσεις έκτακτης υγειονομικής ανάγκης, κυρίως εξαιτίας ζωονοσογόνων ασθενειών: μολυσματικών, δηλαδή, που μεταδίδονται από τα ζώα στους ανθρώπους…
Σημειολογικά, λοιπόν, μιας και δεν μπορούν να την προβλέψουν με ακρίβεια, έχουν ονομάσει την επόμενη πανδημία αυτή της «Ασθένειας Χ».
Ο όρος χρησιμοποιείται ήδη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), σε λίστα που έχει καταρτίσει με τις εννέα δυνητικά πιο επικίνδυνες, πρωτοεμφανιζόμενες ή επανεμφανιζόμενες, μολυσματικές ασθένειες, ικανές να σημάνουν υγειονομικό συναγερμό σε όλο τον κόσμο.
Ο άγνωστος «Χ»
Μεταξύ των κατονομαζόμενων «ασθενειών προτεραιότητας» σε αυτή τη λίστα συμπεριλαμβάνονται η Covid-19, ο Αιμορραγικός Πυρετός Κριμαίας-Κονγκό, οι νόσοι από τους ιούς Έμπολα και Zika και -ως «καμπανάκι» για το άμεσο μέλλον- η «Ασθένεια Χ».
Αυτή, επισημαίνεται, θα μπορούσε να προκληθεί από κάποιο άγνωστο μέχρι σήμερα παθογόνο, το οποίο δεν έχει προσβάλει ακόμη ανθρώπινους πληθυσμούς. Πρόκειται αντίστοιχα για έναν άγνωστο «Χ», που υπάρχει σε πληθώρα στον πλανήτη.
Σε πρόσφατη μελέτη της, η μκο EcoHealth Alliance υπολογίζει σε περίπου 1,67 εκατομμύρια τα άγνωστα είδη ιών. Εξ αυτών, αναφέρει, τα 827.000 εκτιμάται ότι είναι ζωονοσογόνοι ιοί.
Μιλώντας, πάντως, προ μηνός σε ετήσια συνάντηση του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων (OIE), ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, παρουσίασε μία πιο ανησυχητική εικόνα.
«Περίπου το 70% όλων των εμφανιζόμενων και επανεμφανιζόμενων παθογόνων», ανέφερε, «είναι ζωονοσογόνα και δεν ξέρουμε πότε θα προκύψει η επόμενη απειλή, πότε θα προκύψει η “Ασθένεια Χ”».
Κινδυνολογώντας ή μη, πολλοί ειδικοί σκιαγραφούν γι’ αυτήν εφιαλτικά σενάρια, σχεδόν προδικάζοντά την ως πιο θανατηφόρα κι από τη Μαύρη Πανώλη του 14ου αιώνα: από τις πλέον καταστροφικές στην παγκόσμια ιστορία.
Ανθρωπογενής καταστροφή
Ως περιοχές με τον υψηλότερο κίνδυνο για την εμφάνιση της «Ασθένειας Χ» αναφέρονται η Νοτιοανατολική Ασία, η Νότια και η Κεντρική Αφρική, οι περιοχές γύρω από τον Αμαζόνιο και οι ανατολικές περιοχές της Αυστραλίας. Αυτές, τουλάχιστον προσώρας…
Η κλιματική αλλαγή, η ανεξέλεγκτη αποψίλωση των δασών, η έντονη αστική ανάπτυξη, η εκμετάλλευση των άγριων ειδών και η καταστροφή ολόκληρων οικοσυστημάτων, σε συνδυασμό με το παγκόσμιο εμπόριο και τα διεθνή ταξίδια, λειτουργούν λίγο-πολύ ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία για το ανθρώπινο είδος.
Αφενός, με τη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών από τα ζώα στους ανθρώπους, οι οποίοι «εισβάλλουν» και καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον των πρώτων. Αφετέρου, με την τάχιστη εξάπλωσή τους, σε πανδημικό επίπεδο, ανά τον πλανήτη, προτού πολίτες και αρχές προλάβουν να θέσουν σε εφαρμογή τα κατάλληλα μέτρα.
Ώρα για δράση
Το «πάθημα» των τελευταίων 12 εφιαλτικών μηνών με την Covid-19 θα πρέπει να γίνει για όλους «μάθημα», τονίζουν οι ειδικοί. Πρωτίστως για τις κυβερνήσεις και για την προετοιμασία της διεθνούς κοινότητας απέναντι στην επόμενη πανδημία.
Ήδη, η διεθνής Συμμαχία για την Επιδημιολογική Ετοιμότητα (Cepi, που συγκροτήθηκε το 2016 με στόχο τη χρηματοδότηση, μέσω δωρεών, της ανάπτυξης εμβολίων κατά νέων ασθενειών) έχει αρχίσει εκστρατεία για την συγκέντρωση 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το έργο της, την επόμενη πενταετία.
Στη λίστα των προτεραιοτήτων της είναι η δημιουργία μιας «βιβλιοθήκης» εμβολίων κατά αναδυόμενων υγειονομικών απειλών (οι οποίες μοιραία, ωστόσο, θα προκύπτουν από γνωστούς σήμερα ιούς).
Κάτι τέτοιο, υποστηρίζουν, θα σήμαινε ότι τα εμβόλια θα μπορούσε να είναι διαθέσιμα εντός 100 ημερών από τη κήρυξη της επόμενης πανδημίας. Θεωρητικά…
Υπάρχουν πάντως και πιο άμεσα και πρακτικά βήματα που μπορούν να γίνoυν. Μερικά, προτείνει σε πρόσφατη έκθεσή της ερευνητή ομάδα, με επικεφαλής τον καθηγητή Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Πρίστον, Άντριου Ντόμπσον.
Αρκεί, επισημαίνουν, μία ετήσια επένδυση 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων -μετά βίας το 2% των ετήσιων αμυντικών δαπανών των δέκα πλουσιότερων χωρών του πλαντήτη- ώστε να σταματήσει η ανεξέλεγκτη αποψίλωση των δασών και να εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι στην αγορά άγριων ζώων, ώστε να αποτραπεί η επόμενη, προερχόμενη από ζωονοσογόνους παράγοντες πανδημία.
Άλλωστε «η Covid-19 δεν θα είναι η τελευταία, και ίσως ούτε η χειρότερη ζωονοσολογική πανδημία», επισημαίνει σε κύριο άρθρο της η ιατρική επιθεώρηση The Lancet. «Η κλιματική αλλαγή έχει καταδείξει ότι μια υπαρξιακή απειλή για τον ανθρώπινο πολιτισμό μπορεί να προκαλέσει την αίσθηση επείγοντος για μία συλλογική απάντηση της κοινωνίας. Η αντιμετώπιση των ζωονόσων χρειάζεται ακριβώς την ίδιο».