Στην Ελλάδα το μέταλλο που αλλάζει την αμυντική βιομηχανία και βρίσκεται σε μόλις 50 τόνους το χρόνο και τιμή που έφτασε στα 20.000 ευρώ το κιλό
Διονύσης Αντωνέλλος
Το σκάνδιο (Scandium, χημικό σύμβολο Sc, ατομικός αριθμός 21) είναι ένα χημικό στοιχείο που ανήκει στις σπάνιες γαίες (rare earth elements).
Ανακαλύφθηκε το 1879 από τον Σουηδό χημικό Lars Fredrik Nilson και πήρε το όνομά του από τη Σκανδιναβία (Scandinavia), λόγω της προέλευσής του από ορυκτά της περιοχής.
Το σκάνδιο είναι εξαιρετικά ελαφρύ και ανθεκτικό, με υψηλό σημείο τήξης (περίπου 1.541°C), κάτι που το καθιστά ιδανικό για εφαρμογές που απαιτούν αντοχή σε υψηλές θερμοκρασίες. Είναι επίσης ανθεκτικό στη διάβρωση, αν και μπορεί να αντιδράσει με ορισμένα οξέα.
Το σκάνδιο χρησιμοποιείται σε κράματα αλουμινίου (aluminum-scandium alloys), τα οποία είναι ελαφριά, ανθεκτικά και αντέχουν σε ακραίες συνθήκες. Αυτά τα κράματα χρησιμοποιούνται σε αεροσκάφη, διαστημικά οχήματα και άλλες εφαρμογές όπου το βάρος και η αντοχή είναι κρίσιμα. Για παράδειγμα, η προσθήκη μικρής ποσότητας σκανδίου (0,1-0,5%) σε αλουμίνιο μπορεί να αυξήσει την αντοχή του κατά 50%, ενώ παράλληλα βελτιώνει την αντοχή του στη διάβρωση.
Λόγω της αντοχής και της ελαφρότητας των κραμάτων του, το σκάνδιο χρησιμοποιείται σε στρατιωτικές εφαρμογές, όπως σε εξαρτήματα για οχήματα και όπλα, όπου η μείωση του βάρους χωρίς απώλεια αντοχής είναι απαραίτητη.
Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, πρόεδρος και CEO της Metlen Energy & Metals, ανακοίνωσε στις 27 Μαρτίου 2025, κατά την επίσκεψη του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Στεφάν Σεζουρνέ και του υπουργού Ανάπτυξης Τάκη Θεοδωρικάκου στις εγκαταστάσεις της Αλουμίνιον της Ελλάδος στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας, ότι η Metlen επεκτείνει τις επενδύσεις της σε κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως το σκάνδιο και το γερμάνιο, πέρα από το γάλλιο.
Η επένδυση αυτή, ύψους 295,5 εκατομμυρίων ευρώ, εντάσσεται στη στρατηγική της Metlen να ενισχύσει την ευρωπαϊκή αλυσίδα εφοδιασμού και να μειώσει την εξάρτηση της ΕΕ από τρίτες χώρες, όπως η Κίνα.
Το σκάνδιο που παράγεται από τη Metlen προέρχεται από τα κατάλοιπα του βωξίτη, ενός ορυκτού που χρησιμοποιείται για την παραγωγή αλουμίνας και αλουμινίου, την κύρια δραστηριότητα της Αλουμίνιον της Ελλάδος. Η Metlen βρίσκεται ήδη στη διαδικασία βελτίωσης της παραγωγικής τεχνολογίας για να μειώσει το κόστος παραγωγής, καθώς το σκάνδιο είναι ακριβό λόγω της σπανιότητάς του και της δυσκολίας εξόρυξης και επεξεργασίας του.
Η ΕΕ έχει χαρακτηρίσει το σκάνδιο ως κρίσιμη πρώτη ύλη, απαραίτητη για τεχνολογίες όπως οι κυψέλες καυσίμου και τα φωτοβολταϊκά, που είναι βασικά για την επίτευξη των στόχων της πράσινης μετάβασης.
Η Metlen έχει ήδη ξεκινήσει πιλοτικό πρόγραμμα για την εκχύλιση και επεξεργασία σκανδίου από τα κατάλοιπα βωξίτη, που προκύπτουν από την παραγωγή αλουμίνας και αλουμινίου στις εγκαταστάσεις της Αλουμίνιον της Ελλάδος στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι η μέθοδος της Metlen για την εκχύλιση σκανδίου είναι εφικτή και αποδοτική, καθώς αυξάνει τη συγκέντρωση του σκανδίου, μειώνοντας τις απαιτήσεις για τα επόμενα στάδια επεξεργασίας. Αυτό καθιστά την παραγωγή βιώσιμη και ανταγωνιστική.
Η παγκόσμια παραγωγή σκανδίου (σε μορφή οξειδίου του σκανδίου, Sc₂O₃) εκτιμάται σήμερα σε 15-40 τόνους ετησίως, με την Κίνα να κυριαρχεί (75% της παραγωγής), ακολουθούμενη από τη Ρωσία και άλλες χώρες. Η ζήτηση, ωστόσο, αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, με προβλέψεις για 38 τόνους το 2030 σε ένα σενάριο “business-as-usual” και έως 5.500 τόνους αν υιοθετηθεί ευρύτερα σε τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία.
Η παγκόσμια παραγωγή σκανδίου είναι σήμερα 15-40 τόνοι ετησίως, και η Metlen, ως νέος παίκτης με πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας βωξίτη, θα μπορούσε να στοχεύσει σε μια παραγωγή που να καλύπτει ένα σημαντικό μέρος της ευρωπαϊκής ζήτησης.
Με δεδομένο ότι η ζήτηση στην Ευρώπη για σκάνδιο είναι πιθανό να είναι μικρότερη από την παγκόσμια (ας πούμε 10-20 τόνοι ετησίως, δεδομένης της περιορισμένης χρήσης του σήμερα), η Metlen θα μπορούσε να ξεκινήσει με μια παραγωγή της τάξης των 5-10 τόνων ετησίως μέχρι το 2028, όταν και θα έχει ολοκληρώσει την επέκταση της παραγωγής της σε γάλλιο.
Με την πάροδο του χρόνου, και αν η ζήτηση αυξηθεί (π.χ. λόγω της συνεργασίας με την Iveco ή της ευρύτερης υιοθέτησης σε SOFCs), η παραγωγή θα μπορούσε να φτάσει τους 20-30 τόνους ετησίως μέχρι το 2030.
Το σκάνδιο, λόγω της σπανιότητας και της χαμηλής παραγωγής του, συγκαταλέγεται στα πιο ακριβά φυσικά στοιχεία. Την τελευταία δεκαετία, η τιμή για σκάνδιο καθαρότητας 99,99% κυμαινόταν από 4.000 έως 20.000 δολάρια ΗΠΑ ανά κιλό, με μεγάλες διακυμάνσεις λόγω της μικρής αγοράς και παραγωγής. Το 2010, κατά την κρίση των σπάνιων γαιών, η τιμή του εκτοξεύτηκε πάνω από 15.000 δολάρια ανά κιλό, ενώ το οξείδιο του σκανδίου (Sc2O3), πιο διαδεδομένο εμπορικά, ξεπέρασε τα 7.000 δολάρια ανά κιλό. Τα επόμενα πέντε χρόνια, η ζήτηση παρέμεινε χαμηλή και η παραγωγή σταθερή, με αποτέλεσμα η τιμή να επιστρέψει κοντά στον 20ετή μέσο όρο της.