Το απόρρητο πρόγραμμα της CIA για πειράματα ελέγχου του μυαλού
Γρηγόρης Κεντητός
Ήταν μια εποχή σκιών, φόβου και υπόγειων πολέμων. Στον κόσμο του Ψυχρού Πολέμου, όπου η προπαγάνδα και η κατασκοπεία είχαν την ίδια δύναμη με τα όπλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση ανταγωνίζονταν όχι μόνο σε επίπεδο πυρηνικής ισχύος αλλά και στον έλεγχο του ανθρώπινου νου. Στο σκοτεινό αυτό πλαίσιο γεννήθηκε το MK-Ultra – ένα από τα πιο μυστικά και αμφιλεγόμενα προγράμματα της CIA. Στόχος του; Να εξερευνήσει τρόπους για να ελέγχεται η ανθρώπινη σκέψη, η βούληση και η μνήμη. Όπλο του; Ό,τι πιο φαρμακερό, επιστημονικό και ανεξέλεγκτο διέθετε η εποχή.
Το MK-Ultra ξεκίνησε επίσημα το 1953, υπό την επίβλεψη του Allan Dulles, διευθυντή της CIA. Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε κρυφά και καλύφθηκε πίσω από αθώες ακαδημαϊκές έρευνες, ψυχιατρικά νοσοκομεία, πανεπιστήμια και στρατιωτικές βάσεις. Κανείς από το κοινό δεν γνώριζε τι πραγματικά συνέβαινε. Οι πειραματισμοί περιλάμβαναν τη χρήση ουσιών όπως LSD, σκόπολαμίνη και πεντοθάλη του νατρίου σε άτομα που, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν είχαν δώσει καμία συγκατάθεση. Άστεγοι, κρατούμενοι, ψυχικά ασθενείς, ακόμα και Αμερικανοί στρατιώτες χρησιμοποιήθηκαν ως πειραματόζωα, πολλές φορές χωρίς να γνωρίζουν τι τους είχε χορηγηθεί ή γιατί.
Ο απώτερος στόχος ήταν η απόλυτη χειραγώγηση της ανθρώπινης θέλησης. Οι ερευνητές ήθελαν να ανακαλύψουν πώς να διαγράφουν μνήμες, να εμφυτεύουν ψευδείς εμπειρίες ή να δημιουργούν «προγραμματισμένα άτομα» – ανθρώπους που θα μπορούσαν να λειτουργούν ως κατάσκοποι, εκτελεστές ή μάρτυρες χωρίς να γνωρίζουν την αποστολή τους. Οι τεχνικές που δοκιμάστηκαν περιλάμβαναν όχι μόνο ψυχοδραστικά φάρμακα αλλά και ύπνωση, αισθητηριακή απομόνωση, ηλεκτροσόκ και ψυχολογική κακοποίηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η φαρμακευτική καταστολή συνδυαζόταν με επαναλαμβανόμενα ηχητικά ερεθίσματα σε ατέρμονους βρόχους – ένας εφιαλτικός συνδυασμός για τον εγκέφαλο.
Το πιο σκοτεινό σκάνδαλο του MK-Ultra ήταν η υπόθεση του Frank Olson, ενός βιοχημικού που δούλευε σε μυστικό εργαστήριο του αμερικανικού στρατού. Του χορηγήθηκε LSD χωρίς τη γνώση του από συναδέλφους της CIA, με σκοπό να παρακολουθήσουν τις επιδράσεις της ουσίας. Λίγες μέρες αργότερα, ο Olson έπεσε (ή τον έριξαν) από τον 13ο όροφο ενός ξενοδοχείου στη Νέα Υόρκη. Η υπόθεση καλύφθηκε για δεκαετίες, αλλά άνοιξε ξανά το 1994, όταν έγινε εκταφή του σώματος του Olson και βρέθηκαν ενδείξεις ότι ίσως είχε ξυλοκοπηθεί πριν τον θάνατό του.
Το πρόγραμμα MK-Ultra σταμάτησε επίσημα το 1973, όταν ο τότε διευθυντής της CIA Richard Helms διέταξε την καταστροφή όλων των σχετικών αρχείων. Λίγα χρόνια αργότερα, όμως, μερικά έγγραφα που είχαν διασωθεί από λάθος αποκαλύφθηκαν από το Κογκρέσο. Οι ακροάσεις του 1975 και του 1977 έφεραν στο φως σοκαριστικές λεπτομέρειες, αλλά ο πραγματικός όγκος των όσων έγιναν παραμένει άγνωστος. Οι περισσότεροι φάκελοι εξαφανίστηκαν, οι περισσότεροι υπεύθυνοι δεν τιμωρήθηκαν, και οι επιζώντες των πειραμάτων έμειναν με διαλυμένες ζωές και καμία δικαίωση.
