Το κανδήλι – προς ιερείς, επιτρόπους και ευσεβή λαό
Προς Σεβαστούς Πατέρες, Εκκλησιαστικούς επιτρόπους και
ευσεβή λαό της Ιεράς Μητροπόλεως Πάφου
Η παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, για δύο χιλιάδες έτη, ήταν να χρησιμοποιούμε λάδι για να διατηρούμε τα κανδήλια αναμμένα. Παρόλα αυτά η τεχνολογική πρόοδος, έφερε τον ηλεκτρισμό στην ζωή μας, κάνοντας τον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας. Ποιος μπορεί άραγε να φανταστεί πλέον ένα κόσμο χωρίς την παρουσία του ηλεκτρισμού; Αφού σχεδόν όλες μας οι καθημερινές ενέργειες συνδέονται με αυτόν.
Έτσι επηρεασμένοι από αυτήν την πρόοδο, δεν είναι λίγοι από εμάς, που θεώρησαν ότι κάτι ανάλογο μπορούν να εφαρμόσουν και στα κανδήλια στους Ιερούς Ναούς μας. Θεώρησαν ότι το φως που εκπέμπεται από τα κανδήλια με λάδι μπορεί να αντικατασταθεί με το ηλεκτρικό φως. Πράγματι, από θέμα βολικότητας, χρόνου και κόστους, τα ηλεκτρικά κανδήλια υπερτερούν. Με ένα απλό διακόπτη όποτε θέλουμε τα ενεργοποιούμε και όποτε θέλουμε τα απενεργοποιούμε.
Από την άλλη τα παραδοσιακά κανδήλια, χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο και κόπο για να διατηρηθούν αναμμένα. Αρκεί μόνον να αναλογιστούμε ότι για να διατηρούνται αναμμένα χρειάζεται συστηματικά να ανανεώνουμε το λάδι και να αλλάζουμε τα φυτιλάκια τους, και όλα αυτά πρέπει να γίνονται με μεγάλη προσοχή προκειμένου να διατηρείτε ο Ναός καθαρός. Επίσης στα παραδοσιακά κανδήλια, οι κανδηλόκουπες χρειάζονται συχνά να ανανεώνονται αφού με την πάροδο του χρόνου ραγίζουν λόγο της συνεχόμενης ζέστης που εκπέμπεται από το φυτιλάκι.
Έτσι από την ανθρώπινη θεώρηση φαίνεται ότι τα ηλεκτρικά κανδήλια υπερτερούν των παραδοσιακών. Ωστόσο η εκκλησία, δεν είναι ένας ανθρώπινος οργανισμός που αποβλέπει μόνον την βολικότητα και την οικονομία. Η σύσταση της έγινε από τον ίδιο τον Θεόν. Το λάδι που χρησιμοποιείται στα παραδοσιακά κανδήλια, συμβολίζει το Έλεος του Κυρίου μας, που όλοι τόσο έχουμε ανάγκη στις χαλεπές ημέρες που ζούμε. Έτσι αναλογιζόμενοι το πνευματικό όφελος που λαμβάνομε, αντιλαμβανόμαστε ότι υπερτερεί της προσπάθειας που χρειάζεται να καταβάλουμε για τα διατηρήσουμε αναμμένα.
Οι πιστοί βλέποντας τα κανδήλια αναμμένα, θα παρακινηθούν και θα φέρνουν λάδι στις εκκλησίες μας, όταν τελούμε γιορτές και μνημόσυνα. Ανάβοντας τα κανδήλια θα πρέπει να παίρνουμε όλα τα προστατευτικά μέτρα και ταυτόχρονα να διατηρούμε την εκκλησία καθαρή. Για το άναμμα των κανδηλιών καθώς και όλες οι σχετικές λεπτομερείς βρίσκονται μέσα στο ακόλουθο φυλλάδιο στο τέλος του άρθρου.
Στους παλαιούς Ναούς, το φως προερχόταν κυρίως από τα κανδήλια και τις λαμπάδες που ήταν αναμμένα. Αυτό το λιγοστό φως βοηθάει πολύ τον πιστό όχι μόνο να προσηλωθεί στην προσευχή αλλά και να μην αποσπάται η προσοχή του εύκολα. Έτσι είναι παράκλησις μου, να χρησιμοποιείτε το ελάχιστο φως στην εκκλησία. Περισσότερο φως θα έχουμε μόνον σε ειδικές περιπτώσεις όπου π.χ. οι πιστοί θα χρειάζεται να διαβάζουν από τα βιβλιαράκια τους.
Με πατρικές ευχές
ὁ Πάφου Τυχικός
Θεολογικές και πρακτικές προτροπές
Στους ιερούς Ναούς μας, στα Παρεκκλήσια και Ξωκκλήσια καθώς και στα σπίτια μας αλλά και στα κοιμητήρια συνηθίζουμε οι ορθόδοξοι να ανάβουμε κανδήλι και να το κρατάμε πάντοτε αναμμένο. Το κανδήλι συμβολίζει την Εκκλησία η οποία μεταδίδει το Θείο Έλεος αλλά και Φωτίζει τον καθένα που εισέρχεται και παραμένει μέσα σε Αυτήν. Το λάδι συμβολίζει το άπειρο έλεος του Θεού στους ανθρώπους που μακροθυμεί και ελεεί τον καθένα που με μετάνοια ζητάει συγχώρεση και σωτηρία της ψυχής του. Το φως συμβολίζει το Φως του Χριστού «Ἐγώ εἰμι τό φῶς τοῦ κόσμου», το φως της Αναστάσεως όπου ο κάθε πιστός πρέπει να πορεύεται, ελπίζοντας έτσι στην αιώνια Ζωή, για εκείνον και τους δικούς του που έφυγαν από αυτή τη ζωή.
Πως ανάβουμε το κανδήλι;
Το κανδήλι προτιμούμε να το γεμίζουμε μέχρι τη μέση αλάτι, νερό ή κρασί. Αρκετοί το γεμίζουν με κρασί ή νερό, ωστόσο όταν εξαντληθεί το λάδι και έρθει το φυτίλι σε επαφή με το κρασί ή το νερό, υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσει σπινθήρα και να εκτινάξει το φυτίλι έξω από το κανδήλι με κίνδυνο άναμμα φωτιάς. Έτσι προτιμητέο το αλάτι για λόγους ασφάλειας αλλά και κατά τον λόγο του Χριστού «ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς» αλλά το αφήνουμε στην κρίση και συνήθεια του καθενός.
Πάνω από το αλάτι προσθέτουμε αγνό ελαιόλαδο. Είναι μια ένδειξη ευγνωμοσύνης και αγάπης προς τον Θεό που θυσιάστηκε για εμάς. Στον Θεό, δεν κάνουμε οικονομία στο τι θα του προσφέρουμε βάζοντας φθηνά λάδια. Πέραν αυτού το ελαιόλαδο διαρκεί περισσότερες ώρες και δεν προκαλεί καπνιά (δηλαδή μαύρο καπνό).
Πρέπει να έχουμε υπόψη μας κάτι που γίνεται κοινώς λάθος από πολλούς. Το ελαιόλαδο, όταν ζεσταθεί διαστέλλεται. Επομένως, εάν γεμίσουμε το κανδήλι μέχρι το χείλος του, όταν ζεσταθεί το λάδι τότε θα αρχίσει να χύνεται έξω από το κανδήλι. Γι’ αυτό, όταν βάζουμε λάδι στο κανδήλι, δεν το γεμίζουμε μέχρι πάνω αλλά το αφήνουμε πάντα μισό με ένα εκατοστό κάτω από το χείλος του.
Το φυτίλι που χρησιμοποιούμε θα πρέπει να είναι αγνό και καθαρό. Σε περίπτωση που συμβεί να μας πέσει κάτω στο έδαφος δεν το χρησιμοποιούμε αλλά το πετάμε. Όπως και για εμάς, αν κάτι μας πέσει κάτω, δεν το παίρνουμε για να το φάμε αλλά είτε το πετάμε ή το πλένουμε καλά. Δεν θα μπορούσαμε κάτι που έπεσε κάτω να το προσφέρουμε στον Θεό. Το ίδιο ισχύει και σε άλλες περιπτώσεις όπως π.χ. με το καρβουνάκι στο θυμίαμα.
Κάτι που παρατηρείται γενικά ως λάθος είναι στον τρόπο που χρησιμοποιούμε το φυτίλι. Δεν πρέπει να εξέχει πολύ πάνω. Συγκεκριμένα, στα κοινώς συνηθισμένα φυτιλάκια τα δύο τρίτα του φυτιλιού θα πρέπει να βρίσκεται μέσα στο λάδι ενώ το υπόλοιπο (ένα τρίτο) πάνω για να ανάβει.
Σε ένα κανδήλι ανάβουμε μόνο ένα φυτίλι και όχι περισσότερα, αφού δεν υπάρχει λόγος να υπάρχουν περισσότερα, αλλά και για να αποφευχθεί τυχών ανάφλεξη.
Ο Θεός είναι το Φως και θα πρέπει και η δική μας ζωή να είναι φωτεινή. Θα πρέπει πνευματικά να φροντίζουμε να καθαρίζουμε την ψυχή μας μέσω της εξομολόγησης, ώστε η προσευχή μας να γίνεται δεχτή από τον Θεό. Επίσης θα πρέπει τα χέρια μας που θα ανάψουν το κανδήλι να είναι καθαρά από ακαθαρσίες.
Για να γίνεται η προσφορά μας δεχτή, δεν πρέπει να έχουμε έχθρα και διχόνοια με τους αδελφούς μας, αλλά να φροντίζουμε να δίνουμε συγχώρεση και να ζητάμε την συγχώρηση τους.
Ακόμη και πως ανάβουμε το κανδήλι χρειάζεται προσοχή. Όπου υπάρχει ακοίμητη κανδήλα με άγιο φως, να μεταφέρουμε από εκεί τη φλόγα με το λεπτό γνήσιο κερί (καθώς το λεπτό δεν στάζει), στο σπίτι μας και στο κοιμητήριο. Αν χρησιμοποιηθεί αναπτήρας, θα πρέπει να γίνει όχι με τον ίδιο αναπτήρα για παράδειγμα που ανάβουμε το τσιγάρο (πράγμα που είναι αμαρτωλό πάθος) – είναι ασέβεια προς τον Θεό. Αν χρησιμοποιούμε σπίρτα οφείλουμε και αυτά να μην χρησιμοποιούνται για άλλο σκοπό.
Όταν ανάβουμε το κανδήλι πάνω από αυτό σχηματίζουμε με την φλόγα το σημείο του σταυρού ώστε να διώκεται κάθε δύναμη του εχθρού και μισόκαλου διαβόλου. Έτσι έχουμε την χάρη Του Χριστού που πάνω στον σταυρό νίκησε τον θάνατο και τον διάβολο.
Όταν αφαιρούμε το παλαιό καμένο φυτίλι και το αντικαθιστούμε, το κάνουμε με τρόπο που να μη λερώνουμε τον χώρο της Εκκλησίας.
Τα χρησιμοποιημένα φυτίλια επειδή προσφέρθηκαν στον Θεό, στην Παναγία ή τους Αγίους μας δεν τα πετάμε στα σκουπίδια αλλά σε χώρο που να μην βεβηλωθούν.
Είμαστε προσεκτικοί όταν βάζουμε λάδι στο καντήλι. Εάν τυχών και πέσει λάδι από το κανδήλι, τότε το μαζεύουμε με προσοχή. Εάν το μαζέψουμε με πανί, τότε όταν το πλύνουμε, το νερό αυτό θα πρέπει να το ρίξουμε σε καθαρό σημείο ( πχ λουλούδια, φυτά, δηλαδή κάπου που να μην έρχεται σε επαφή με ακαθαρσίες ζώων). Σε περίπτωση που χρησιμοποιήσαμε χαρτί, τότε δεν τα πετάμε στα σκουπίδια αλλά σε χώρους που να μην βεβηλωθεί.
Εάν σπάσει κάποιο κανδήλι δεν τα πετάμε στα σκουπίδια αλλά σε χώρους που να μην βεβηλωθεί. Και ειδικά εάν έχει πάνω εικόνα Αγίου, θα πρέπει να θαφτεί σε χώρο ασφαλή.
Το κανδήλι στο σπίτι είναι καλό να τοποθετείται σε ασφαλή χώρο και σε σημείο όπου είναι οι εικόνες (με την Ορθόδοξη Αγιογράφηση Του Χριστού, της Παναγίας και των Αγίων) μας όπου με ευλάβεια προσευχόμαστε.
Σταυρωνόμαστε με πίστη το μέτωπο μας με το λάδι από τα κανδήλια, ή κάποιο μέρος του σώματος μας που πονάμε (εφόσον είναι εφικτό), ή υπάρχει πρόβλημα υγείας. Εάν το κανδήλι είναι μέσα στην εκκλησία ζητάμε από τους ιερείς να μας σταυρώσουν. Προσέχουμε ώστε να μην πέσει λάδι κάτω κατά τη διαδικασία.
Όταν ανάβουμε το κανδήλι, προσευχόμαστε ως εξής: «Οὕτω λαμψάτω τό φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τά καλά ἔργα καί δοξάσωσι τόν πατέρα ὑμῶν τόν ἐν τοῖς οὐρανοῖς».
Όπως σεβόμαστε το σπίτι μας και καθαρίζουμε τον χώρο, πολύ περισσότερο πρέπει να σεβόμαστε τον Οίκο Του Θεού – τον Ναό και να τον διατηρούμε καθαρό, από λάδια, χρησιμοποιημένα φυτιλάκια, σπίρτα και σκουπίδια.
Στην προσευχή μας, πρώτα ευχαριστούμε Tον Θεό για όλα όσα μας χάρισε και χαρίζει καθημερινά, έπειτα ζητάμε συγχώρηση για όλα τα καθημερινά αμαρτήματά μας και έπειτα ζητάμε πρώτα να μας χαρίζει Ο Θεός πνευματικές αρετές (πίστη, ελπίδα, αγάπη, ταπείνωση, διάκριση κλπ) και έπειτα ότι άλλο χρειαζόμαστε ή μας απασχολεί.