Τους έλεγε ότι είναι από μια χώρα που δεν υπάρχει και τους έμαθε τη γλώσσα της κιόλας
Γρηγόρης Κεντητός
πηγή
Στην αρχή του 18ου αιώνα, ένας νεαρός άντρας με ανοιχτό δέρμα και ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά εμφανίστηκε στην Αγγλία, ντυμένος με εξωτικά ρούχα και μυστηριώδη συμπεριφορά. Παρουσιάστηκε ως George Psalmanazar, ένας ιθαγενής από τη χώρα Formosa — τη σημερινή Ταϊβάν. Μίλαγε σπαστά αγγλικά, αλλά όταν τον ρωτούσαν για την πατρίδα του, άλλαζε εντελώς. Άρχιζε να μιλά μια γλώσσα που κανείς δεν είχε ξανακούσει. Και το πιο απίθανο; Όλοι τον πίστεψαν.
Η Ευρώπη εκείνης της εποχής είχε μια ακόρεστη δίψα για εξωτικές αφηγήσεις. Οι άποικοι, οι ιεραπόστολοι και οι ακαδημαϊκοί ήθελαν ιστορίες από μακρινές γαίες, με έθιμα αλλόκοτα, γλώσσες άγνωστες και θρησκείες που ενίσχυαν την πίστη τους στην “ανωτερότητα του πολιτισμένου κόσμου”. Ο Psalmanazar τους έδωσε ακριβώς αυτό που ήθελαν — και κάτι παραπάνω.
Ισχυρίστηκε ότι στη Formosa οι γυναίκες τρώγονται ζωντανές όταν χηρεύουν, ότι οι άνδρες εκτελούνται κατά δεκάδες χιλιάδες για τιμωρία, και ότι κανείς δεν επιτρέπεται να φάει με το δεξί χέρι πριν την προσευχή. Υποστήριξε πως είχε εγκαταλείψει την πατρίδα του και είχε ασπαστεί τον Χριστιανισμό. Έπεισε ακόμα και θεολόγους πως ήταν καρπός ιεραποστολικού θαύματος.
Για να ενισχύσει την πλάνη, εφηύρε μια ολόκληρη γλώσσα. Έγραψε λεξιλόγιο, γραμματική, φράσεις καθημερινής επικοινωνίας, ακόμα και μετάφραση του Πάτερ Ημών στα «φορμοζιανά». Σταμάτησε να μιλά τα ευρωπαϊκά και επέβαλε τη φανταστική του γλώσσα στους συνομιλητές του, όπως ένας γνήσιος «native speaker» μιας χώρας που υπήρχε μόνο στο μυαλό του.
Το 1704 δημοσίευσε ένα βιβλίο που θα έκανε κάθε σύγχρονο παραμυθά να ζηλέψει. Τίτλος: “An Historical and Geographical Description of Formosa”. Μέσα στις σελίδες του, περιέγραφε έναν ολόκληρο λαό — πολιτισμό, συνήθειες, έθιμα, πολίτευμα, χάρτες, ακόμη και θρησκευτικές τελετές. Όλα ψεύτικα. Και όμως, το βιβλίο έγινε best-seller. Οι Άγγλοι το ρούφηξαν σαν αλήθεια. Πανεπιστημιακοί τον κάλεσαν για ομιλίες. Ιεραπόστολοι τον παρουσίασαν ως επιτυχία του δικού τους έργου.
Για χρόνια, κανείς δεν τον αμφισβήτησε σοβαρά. Όταν κάποιος τολμούσε να πει πως “η Formosa δεν είναι έτσι”, η απάντηση ήταν πάντα: “Εσύ έχεις πάει; Αυτός είναι από εκεί.” Ήταν μια ιδιοφυής απάτη, στηριγμένη σε ένα θεμελιώδες πρόβλημα: κανείς δεν μπορούσε να διαψεύσει το ανύπαρκτο.
Μετά από χρόνια, όταν άρχισε να ξεφτίζει το αφήγημα, ο Psalmanazar παραδέχτηκε την απάτη του. Έγραψε αυτοβιογραφία και εξήγησε πως το έκανε όχι μόνο για επιβίωση, αλλά και από μια ιδιότυπη έλξη προς την παράσταση, το ψέμα και την ανάγκη να τον ακούν. Έζησε φτωχικά τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του, αλλά η απάτη του είχε ήδη χαραχτεί στην ιστορία.
Είναι σπάνιο ένα ψέμα να αποκτήσει τόση δύναμη. Ο Psalmanazar δεν είπε απλώς ένα μεγάλο ψέμα. Έχτισε έναν ολόκληρο κόσμο, του έδωσε λέξεις και κανόνες, και τον έκανε να υπάρξει για λίγο — στα μάτια όλων εκτός από τον ίδιο.
Γιώργος Θαλάσσης: Το ίδιο ακριβώς μπορεί να κάνει η σκοτεινή πλευρά στις μέρες μας με το παραμύθι το εξωγήινων. Σκεφτείτε το… αντί για Φορμόζα, κάποιος μακρινός πλανήτης, κάποιος ψεύτικος κόσμος και κυρίως κάποιος ψεύτικος θεός – αντίχριστος…