Βασιλικό παλάτι στην πλατεία Ομονοίας;
Γρηγόρης Κεντητός
Η εικόνα της σημερινής Ομόνοιας με την κίνηση, το σιντριβάνι και τα ψηλά ξενοδοχεία απέχει έτη φωτός από τα αρχικά σχέδια που υπήρχαν για την περιοχή. Και όμως, λίγο μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η συγκεκριμένη πλατεία δεν προοριζόταν για συγκοινωνιακό κόμβο, ούτε για εμπορική διασταύρωση. Προοριζόταν για… βασιλική αυλή.
Το 1833, όταν οι αρχιτέκτονες Έντουαρντ Σάουμπερτ και Σταμάτης Κλεάνθης σχεδίαζαν τη νέα πρωτεύουσα των Ελλήνων, το σχέδιό τους για την καρδιά της Αθήνας ήταν φιλόδοξο και ξένο προς την εικόνα της Οθωνικής Αθήνας. Ανάμεσα στα πρώτα πλάνα ήταν η ανέγερση ενός τεράστιου βασιλικού παλατιού στην τοποθεσία που αργότερα έγινε γνωστή ως Πλατεία Ομονοίας.
Η περιοχή τότε ήταν ένα ακαθόριστο όριο της πόλης, με ελαιώνες, αμπέλια και χωμάτινους δρόμους. Παρ’ όλα αυτά, οι Βαυαροί ήθελαν η Αθήνα να αποκτήσει το δικό της σύμβολο δύναμης και εξουσίας. Ένα παλάτι στο κέντρο της νέας πρωτεύουσας θα εδραίωνε το κύρος της βασιλείας και θα έδινε αρχιτεκτονικά την εικόνα μιας νεογέννητης, οργανωμένης χώρας.
Η ιδέα του παλατιού στην Ομόνοια δεν προχώρησε ποτέ. Το κόστος ανέγερσης ήταν τεράστιο για τα δεδομένα της εποχής και η πολεοδομική ανάπτυξη δεν υποστήριζε ακόμη τόσο μεγαλεπήβολες κατασκευές. Αντ’ αυτού, το παλάτι ανεγέρθηκε τελικά νοτιοανατολικά, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα η Βουλή. Όμως για ένα μικρό διάστημα, τα σχέδια του παρελθόντος επέμεναν. Η πλατεία που δημιουργήθηκε το 1846 πήρε το όνομα «Πλατεία Ανακτόρων» και λίγο αργότερα «Πλατεία Όθωνος». Το φάντασμα του παλατιού συνέχιζε να αιωρείται.
Όταν ο Όθωνας εκθρονίστηκε το 1862, η πλατεία πήρε την τελική της ονομασία: Ομόνοια. Ήταν το όνομα της εθνικής συμφιλίωσης, όχι της βασιλείας. Σιγά σιγά, άρχισε να αποκτά χαρακτήρα ψυχαγωγικό και κυκλοφοριακό. Το τραμ, η υπόγεια σήραγγα, τα πρώτα εμπορικά κέντρα, τα σιντριβάνια και οι Μούσες που στόλιζαν παλιά τις κορυφές των κιόνων, διαμόρφωσαν την Ομόνοια του 20ού αιώνα.
Όσοι περπατούν σήμερα την πλατεία και περιπλανώνται ανάμεσα στις σύγχρονες αναπλάσεις, δύσκολα φαντάζονται ότι κάποτε εκεί θα χτιζόταν το σύμβολο της βασιλείας. Ότι στη θέση των λεωφορείων και των καφετεριών, σχεδιαζόταν να υψωθούν σάλες δεξιώσεων και επίσημοι θρόνοι. Η Ομόνοια, στο κέντρο της πόλης, παραμένει σημείο συνάντησης. Όχι όμως βασιλέων, αλλά ανθρώπων απ’ όλα τα στρώματα, όλες τις ιστορίες και όλα τα όνειρα.
